In zijn tot nadenken stemmende boek “Jezus en het Jodendom” gaat E.P. Sanders in op de ingewikkelde en veelzijdige oorzaken die hebben bijgedragen aan het groeiende schisma tussen het Jodendom en het Christendom. Hij argumenteert nauwgezet tegen het idee dat er één enkele, definitieve oorzaak was voor dit schisma. In plaats daarvan presenteert hij een overtuigend betoog dat een complex samenspel van verschillende factoren leidde tot de ontwikkeling van deze verdeeldheid, waarbij hij benadrukt dat de scheuring noch onvermijdelijk was, noch een inherent gevolg van de leerstellingen van Jezus.
Het is volgens sommigen een onderschatte waarheid dat het Jodendom en het Christendom verschillende religies zijn met unieke overtuigingen en praktijken. Zo hoorde ik op een gastcollege ooit van de Meniste theoloog A. James Reimer, toen ik hem vroeg of een Mennonitische theologie niet ook kennis moest nemen van het Rabbijnse Jodendom: “Judaism is a complete religion, different from Christianity.” Hoewel het christendom zijn wortels heeft in het jodendom en enkele overeenkomsten telt, zoals het geloof in één God, zijn er fundamentele verschillen tussen de twee geloven. Lees verder →
De Joodse reinheidswetten van de Mozaïsche Torah waren van grote invloed op de verhalen in het Nieuwe Testament, vooral op die over genezingen van melaatsen en uitdrijvingen. Lees verder →
Ha-Me’iri’s perspectief op het Christendom verschilde aanzienlijk van dat van Maimonides, vooral in zijn visie op de legitimiteit van het Christendom en zijn relatie tot het Jodendom.
Een “Deep Dive” discussie over de relatie tussen Jodendom en Christendom.
Halakhah, vaak vertaald als “Joodse wet,” verwijst naar het gehele systeem van Joodse religieuze praktijk en juridische uitspraken. Het omvat zowel bijbelse geboden als hun interpretatie en toepassing door rabbijnse autoriteiten. Hoewel het zijn oorsprong vindt in de geschreven Thora, ontwikkelde de halakhah zich aanzienlijk tijdens de Tweede Tempelperiode en daarna, met verschillende scholen van gedachte die de Joodse identiteit vormgaven.
Een “Deep Dive” gesprek over dit thema in het Engels:
De belangrijke bronnen voor het begrijpen van Halakhah in de Tweede Tempelperiode
• Rabbijnse literatuur: De Misjna, Tosefta en Talmoed bieden inzichten in de ontwikkeling van halakhah binnen Farizeeër-rabbijnse kringen. Deze teksten registreren debatten, interpretaties en juridische uitspraken van verschillende geleerden en geven een beeld van de diversiteit en ontwikkeling van halakhische gedachten.
• Qumran-teksten: Documenten zoals het Damascus Document (CD), de Regel van de Gemeenschap (1QS) en de Halakhische Brief (4QMMT) weerspiegelen de specifieke halakhische praktijken en interpretaties van de Qumran-sekte. Deze teksten benadrukken de verschillen in halakhah tussen verschillende Joodse groepen tijdens de Tweede Tempelperiode.
De bijdrage van de studie van Halakhah aan ons begrip van de Joodse identiteit in de Tweede Tempelperiode
Halakhah diende als een belangrijke marker van Joodse identiteit tijdens de Tweede Tempelperiode, zowel intern als extern. Extern definieerde het Jood-zijn in de ogen van niet-Joden door praktijken zoals sabbatviering, besnijdenis, dieetwetten en reinheidsvoorschriften. Intern differentieerde het Joodse groepen op basis van hun specifieke interpretaties en toepassingen van de wet, zoals te zien is in de verschillen tussen de Qumranische en de rabbijnse halakhah.
Het nut van de studie van Halakhah in niet-juridische teksten
Hoewel ze zich niet primair richten op juridische uitspraken, bevatten werken van Philo van Alexandrië en Josephus waardevolle inzichten in halakhische praktijken en perspectieven. Philo’s allegorische interpretaties van de wet en Josephus’ beschrijvingen van Joodse gebruiken en juridische procedures geven inzicht in hoe deze figuren zich bezighielden met de halakhah en deze begrepen in de context van het Hellenistische Jodendom. Het bestuderen van halakhah in deze teksten helpt bij het reconstrueren van hun sociale en religieuze identiteiten.
De belangrijkste problemen bij het bestuderen van Halakhah in het Nieuwe Testament
De belangrijkste uitdagingen komen voort uit de eeuwen van christelijke theologische interpretaties die ons begrip van het Nieuwe Testament hebben gevormd. De traditionele tegenstelling tussen christelijke theologie en halakhah heeft ertoe geleid dat veel geleerden zich uitsluitend richten op de wetstheologie, waarbij de praktische aspecten van halakhah binnen de teksten van het Nieuwe Testament over het hoofd worden gezien.
Het Nieuwe Perspectief op Paulus en de studie van Halakhah
Hoewel het een genuanceerder beeld van het Jodendom biedt in vergelijking met de “Lutherse” interpretatie, richt het “Nieuwe Perspectief” zich nog steeds voornamelijk op wetstheologie en neigt het ertoe Paulus’ standpunt tegen de wet te generaliseren. Deze benadering negeert vaak het bewijs van halakhische diversiteit binnen Paulus’ brieven en houdt onvoldoende rekening met het onderscheid tussen Joodse en heidense christenen in zijn denken.
Voorbeelden van Halakhah in Paulus’ brieven
Paulus’ brieven bevatten verschillende voorbeelden van halakhische onderwerpen en uitspraken, waaronder:
• Relaties tussen Joden en heidenen: Paulus pleitte voor een meer toegeeflijke benadering van tafelgemeenschap en sociale interactie tussen Joodse en heidense christenen.
• Liturgische praktijken: Paulus’ instructies over liturgisch gedrag, zoals hoofdbedekkingen voor vrouwen, tafelorde en rollen binnen de eredienst, weerspiegelen de invloed van Joodse halakhische tradities.
• Consumptie van afgodenoffers: Paulus behandelde de kwestie van afgodenoffers, waarbij hij de zorgen van Joodse christenen erkende en pleitte voor een genuanceerde benadering op basis van individueel geweten.
• Seksuele relaties en echtscheiding: Paulus gaf duidelijke richtlijnen over seksueel gedrag en echtscheiding, wat zijn begrip van Joodse waarden en de leringen van Jezus weerspiegelt.
Hoe kan de studie van Halakhah ons begrip van het Nieuwe Testament verbeteren?
Het analyseren van halakhische elementen in het Nieuwe Testament helpt ons voorbij de abstracte theologische debatten te gaan en een concreter begrip te krijgen van de historische context en sociale dynamiek van het vroege christendom. Door specifieke halakhische uitspraken en praktijken te onderzoeken, kunnen we de diversiteit van perspectieven binnen de vroege christelijke gemeenschappen en hun complexe relatie met de Joodse traditie beter waarderen.
Vrij naar Peter Tomson, Halakhah in the New Testament: A Research Overview , in: The New Testament and Rabbinic Literature, Reimund Bieringer, Florentino García Martínez, Didier Pollefeyt en Peter J. Tomson (eds.), Leiden – Boston 2012, pp. 135 – 206.
Ds. R.A. Veen, voluit Robbert Adrianus Veen, is een Nederlandse theoloog geboren in Amsterdam in 1956. Zijn theologische werk is sterk beïnvloed door Karl Barth, John Howard Yoder en Menno Simons. Tegenwoordig werkt hij aan de relatie tussen (Rabbijnse) Jodendom en Christendom en publiceert daarover op zijn website. (koinoniabijbelstudie.nl)
Ds. Veen heeft een achtergrond als predikant bij de doopsgezinden en was universitair docent "Christelijke Geloofs- en Zedenleer vanuit Dopers Perspectief" aan het Doopsgezind Seminarium. In 2023 ging hij met emeritaat en woont sindsdien in de Noord-Hollandse gemeente Anna Paulowna.
