Tikkun Beit Ahavat ha-Torah

“Om verder te gaan: God gaat in rust en laat het aan de mensen over om hun patrimonium te beheren en hun eigen beslissingen te nemen. Maar dit betekent niet dat hij afwezig of onverschillig werd. Dit was geen terugtrekking in een Nirvana waarin het laatste stadium het niets is, noch was het een samensmelting in een of ander groot Al. Hoe zou dat mogelijk zijn als God liefde is? God kan niet ophouden geïnteresseerd te zijn in wat er van zijn werk wordt. Daarom is het zo essentieel dat God geen abstractie of kracht is, maar een persoon. Zeggen dat God een persoon is, is geen antropomorfisme maar een uitdrukking van het feit dat God beslist en tegelijkertijd het wezen respecteert dat zijn beeld is. De uitspraak dat God een persoon is, vertelt ons zeker niet duidelijk wie God in zichzelf is. Deze verhalen proberen ons niet te vertellen wie God in zichzelf is, maar alleen welke relatie hij met ons aangaat. Hun doel is simpelweg om ons te leren wie God voor ons is, in relatie tot ons, en met betrekking tot ons. Alle gnosis, alle kennis van God louter omwille van de kennis van God, is uitgesloten. Het eerste wat we moeten leren is dat God voor ons een persoon is die ons vrijheid geeft en die zijn rust is ingegaan. Lees verder →

“Ik blijf erbij dat noch de geschiedenis, noch enige gebeurtenis daarin op zichzelf zinvol is, maar dat deze setting van de menselijke geschiedenis binnen en onder Gods zegen alles verandert. Want Hij zegende deze dag. Hij zegent alles wat zich op deze dag afspeelt. We moeten niet vergeten dat zegenen drie dingen betekent. Het

( 1) is een goed woord, een woord van verzoening, van vergeving – goed nieuws. Maar dit woord
(2) brengt verlossing en
(3) impliceert een handeling van knielen.

In Openbaring gaat de aanbidding van de oudsten en de beesten gepaard met dezelfde verklaring dat de geschiedenis onder Gods zegen is. Met al haar vele rampen en meedogenloze oorlogen en de ineenstorting van beschavingen en de moeilijkheid om een nieuwe waarheid te lanceren of mensen te laten luisteren naar woorden van vrede en liefde, is deze geschiedenis opgenomen in de vergiffenis, de knieval en de verlossing die werden afgekondigd voordat zij begon. Wat ook het begin of de voortzetting mag zijn! Daarom moeten we op een andere manier naar deze geschiedenis kijken.

Maar deze interpretatie werpt een ernstige theologische moeilijkheid op. Als alle geschiedenis zich afspeelt op de zevende dag, en deze dag is de dag waarop God rust, dan maakt God de geschiedenis niet en zet Hijzelf zijn schepping niet voort in deze geschiedenis. Hij regisseert de gebeurtenissen niet. Zijn schepping is compleet. Aan hen die beweren dat God achter de gebeurtenissen in de geschiedenis staat, stel ik de eenvoudige vraag: waar plaatsen we de totaliteit van de geschiedenis? Aan het einde van de zesde dag? Maar dat was de dag van onze schepping, van ons debuut. Tussen de zesde dag en de zevende? Nee, want de tekst presenteert de zevende dag als reeds aanwezig, reeds in wording. Alleen in dit heden, in de werkelijkheid van de zevende dag, vindt* alle geschiedenis plaats. Bijgevolg, als God in rust is, dan zijn wij het die de geschiedenis hebben gemaakt, wij met onze eigen intenties en mogelijkheden. Geschiedenis is geen product van Gods handelen. Maar dit lijkt een bijna unaniem idee van theologen in twijfel te trekken: dat van de voorzienigheid. In zijn voorzienigheid, zo wordt ons verteld, weet en voorziet God niet alleen alle dingen, maar verbindt Hij ook alle dingen. Elk leven wordt volledig gestuurd door deze voorzienigheid en elke historische beweging is in werkelijkheid een daad van God. Dit idee lijkt me bijbels onjuist en theologisch onjuist. Het is een doelwit van antichristelijke Christelijke bezwaren: Als God alles doet, dan doet hij wat slecht is. Waarom? Als hij alles doet, dan doet hij het slecht, want zowel de natuur als de geschiedenis verlopen slecht.”

Jacques Ellul

“Het fundamentele punt is dat de Bijbelse God geen oorzaak is.

Hoewel honderden theologen dat hebben gedacht, is hij niet de allerhoogste oorzaak. Een primaire en universele oorzaak die als zodanig functioneert kan niet stoppen. Als je denkt aan natuurkundige mechanismen waarin het ene ding het andere veroorzaakt, kan het eerste nooit besluiten te stoppen. Het functioneert tot het verslijt of kapot gaat. Een oorzaak kan niet ophouden een oorzaak te zijn zonder op te houden te bestaan. Het moet zijn gevolgen tot in het oneindige voortbrengen. God is dus geen oorzaak, want er wordt ons verteld dat hij besluit om te rusten.

Deze goddelijke beslissing, die rekening houdt met het feit dat hij alles goed heeft gemaakt en dat alles compleet is, impliceert zijn totale vrijheid. Dit punt is niet zonder belang, want als we naar het beeld van God zijn, dan zijn we vrij geschapen. God toont ons vrijheid door te besluiten te stoppen. Op deze manier bepaalt hij vrijelijk het gebied van zijn activiteit. Maar wij worden in deze schepping binnengedrongen met een functie die ik ontologisch durf te noemen. We worden opgeroepen om lief te hebben en in vrijheid hebben we de mogelijkheid om dat te doen.

Maar als God besluit om te stoppen met werken, dan is dat ook om de vrijheid van zijn schepsel niet te belemmeren of te blokkeren. Dit is fundamenteel en het markeert het onderscheid met alle andere religies. God respecteert zijn schepsel tot op het punt dat hij niet handelt om zijn vrijheid veilig te stellen, met inbegrip van de vrijheid om niet lief te hebben, om niet op Gods liefde te reageren. God trekt zich terug om het veld voor ons vrij te laten. Toen de breuk kwam tussen God en ons, veranderde onze pure vrijheid van liefde van aard en werd onafhankelijkheid of autonomie.”

Jacques Ellul

“Ik vind een opvallende bevestiging hiervan in het leven van Jezus Christus zelf.

Twintig jaar geleden, toen er een debat was over geweldloosheid, was ik de eerste om te benadrukken dat het optreden van Jezus in zijn leven op aarde niet gekenmerkt werd door geweldloosheid. We weten allemaal hoe zijn verontwaardiging overkookte tegen de kooplieden in de tempel. Uit dit voorval leidden sommige theologen af dat hij geen revolutionair geweld afkeurde, zodat ze bereid waren om de actie van de armen te richten tegen de rijke kooplieden. We zijn ook allemaal op de hoogte van de gewelddadige aanklachten van Jezus tegen de schriftgeleerden en hypocriete Farizeeën, tegen de rijken, tegen Chorazin en Bethsaida, enz.

Wat het leven van Jezus voortdurend kenmerkte was niet geweldloosheid, maar in elke situatie de keuze om geen macht te gebruiken. Dit is totaal anders. Geen macht gebruiken is geen zwakte. Zwakte betekent onvermogen om te doen wat ik zou willen of moeten doen. Geen macht gebruiken is een keuze. Ik kan het wel, maar ik wil het niet. Het is verzaking. Dit algemene en specifieke besluit om geen macht te gebruiken sluit incidentele gewelddaden niet uit. Maar dit geweld is een uitdrukking van een brutaal conflict, terwijl het niet-gebruiken van macht een permanente oriëntatie is in elke keuze en omstandigheid. Macht is er, maar men weigert het te gebruiken. Dit is het voorbeeld van Jezus. De overweging dat de almachtige God, door onder ons te komen, besluit om geen macht te gebruiken, is een van de meest revolutionaire die je je kunt voorstellen. We zien het nog niet op het moment van Jezus’ geboorte, want dan is het kind dat God heeft uitgekozen om de Messias te zijn zwak.”

Jacques Ellul

“Het grootste probleem met al dit soort denken was dat het de dialectiek negeerde. Het was puur logisch en lineair en rationeel. In de laatste driekwart eeuw is er echter een aanzienlijke ontwikkeling geweest. De theologie gaat niet langer met haar tijd mee, maar gaat direct terug naar de bronnen, en dit zal genoeg zijn om veel van de conflicten te bezweren. We moeten inzien dat wetenschap en openbaring niet twee verschillende gebieden zijn, maar twee verschillende doelen hebben. Het ene is ontworpen om uitleg te geven, het andere om betekenis te geven. Maar deze betekenis is onuitputtelijk, want ze verandert naarmate de betekenis die eraan gegeven moet worden verandert, en ze wordt dieper naarmate de Schrift beter begrepen wordt door nieuw onderzoek.

Deze hele omweg was nodig om duidelijk te maken dat de Bijbelse God verborgen en toch aanwezig is. Ik geloof in Gods geheime aanwezigheid in de wereld. God laat ons soms in stilte achter, maar hij zegt ons altijd dat we ons moeten herinneren. Dat wil zeggen, hij herinnert ons aan het woord dat hij gesproken heeft en dat altijd nieuw is als we de weg van het geschreven woord naar het geleefde en geactualiseerde woord opnieuw opbouwen. Hij is een God incognito die zich niet manifesteert in grootse orgelmuziek of sublieme ceremonies, maar die zich verbergt in het verrassende gezicht van de armen, in het lijden (zoals in Jezus Christus), in de naaste die ik ontmoet, kwetsbaarheid. We moeten ons opnieuw vastklampen aan de elementaire waarheid dat God zich openbaart door de vluchtige methode van het woord, en in een schijn van zwakte, omdat alles in duigen zou vallen als hij zich zou openbaren in zijn macht en glorie en absoluutheid, want niets kan hem bevatten of zijn aanwezigheid verdragen. God kan niet rechtstreeks gekend worden, maar alleen door datgene wat binnen het bereik van de menselijke mogelijkheden ligt. Daarom zijn imposante ceremonies en versierde basilieken absurd. Salomo herkende dit in zijn gebed bij de inwijding van de tempel: “Zie, de hemel en de hoogste hemel kunnen u niet bevatten, hoeveel te minder dit huis dat ik gebouwd heb” (1 Kgs. 8:27).

Dan volgen de voorbeden van Salomo voor de armen, vreemdelingen, hongerigen, zondaars en bedelaars. In al deze situaties van onze menselijke zwakheid komt God naar ons toe. Maar we kunnen er zeker van zijn dat God niet aanwezig is in onze situaties van rijkdom en macht en overheersing en expansie en geavanceerde technologie en onbeperkte groei. Hij vertelt de rijken dat ze hun beloning hebben; waarom zouden ze God dan ook hebben? Daarom zwijgt God in onze westerse wereld van weelde en technologie. Hij is zeker aanwezig, net als in de rest van het universum. Maar hij is incognito en in het geheim aanwezig. Hij is aanwezig zoals hij was toen de slang tot Eva sprak en zij verlicht werd over de boom en de vrucht nam om als God te zijn. Hij is incognito aanwezig en heeft genoeg respect om het schepsel zijn eigen lot te laten kiezen na het geven van een waarschuwing. Maar is niet alles wat ik ga zeggen over deze geheime God pure verbeelding van mijn kant?”

Jacques Ellul

“De andere kant van de verandering die correctie brengt, heeft plaatsgevonden in het begrip van de Christelijke openbaring. Bijna alle argumenten die ik heb aangehaald zijn gebaseerd op een verkeerd begrip, op een metafysische uitwerking die vreemd is aan de Bijbelse openbaring en die er bovenop is gelegd. De God die op deze manier wordt voorgesteld is niet de God van de profeten of de God van Jezus Christus, maar de God van de filosofen. Speculerend over de goddelijke natuur, over de relatie tussen God en de wereld, over God als oorsprong, construeerden deze filosofen uiteindelijk een totaal intellectueel beeld van God dat voortkomt uit de Griekse filosofie, en het is dit beeld dat de rationalisten van de 18e en 19e eeuw aan stukken scheurden.

De theologie construeerde ook een systeem dat dacht alles te kunnen omvatten en verklaren (afgezien van de mysteries). Maar toen deze theologische verklaring van natuurlijke fenomenen botste met de wetenschappelijke verklaring, in plaats van opnieuw na te denken over de zekere gegevens (van de Bijbel), hielden theologen vast aan hun systeem en verzetten ze zich tegen de rede en wetenschappelijke experimenten. Sommigen van hen dachten dat ze het probleem konden oplossen door twee sferen te postuleren, de echte wereld voor de wetenschap en de geestelijke wereld voor de religie. Maar ook dit was een vergissing. Want het werkelijke kan net zo min van het geestelijke worden gescheiden als het lichaam van de ziel. Het spirituele zonder lichaam is damp zonder substantie.”

Jacques Ellul

“Een andere belangrijke factor in dit hele proces is wat de goden van de mensen hebben gemaakt. In de naam van religie hebben mensen wrede oorlogen gevoerd. Overtuigd van de waarheid van hun religie hebben ze geprobeerd deze aan anderen op te leggen en hun fouten te overwinnen. Religie heeft altijd verdeeldheid, haat en onbegrip veroorzaakt. Mensen van de ene religie kunnen mensen van een andere religie niet uitstaan. Deze intolerantie is niet alleen verleden tijd. In de naam van de communistische religie zijn miljoenen mensen tot slavernij gebracht en worden oorlogen gevoerd (Afghanistan, Vietnam en Ethiopië). In naam van de moslimreligie vergieten andere oorlogen bloed over de hele wereld (Irak en Iran, Libanon, Soedan) en een invasie van de hele wereld is in voorbereiding.

Wie kan dit allemaal ontkennen als de christelijke religie, de religie van de liefde, net zo slecht is geweest als de rest met haar eigen oorlogen en veroveringen, haar eigen onderdrukking van ketterij met geweld, haar eigen intolerantie en gebrek aan begrip? Dit alles valt niet te ontkennen. En dan is er nog de verschrikkelijke impact die het christendom heeft gehad op de Westerse psyché. Westerlingen hebben geleefd onder de angst voor een oordeel door een angstaanjagende God. Ze zijn schuldig gemaakt door een idee van zonde. Ze hebben door een wereld vol verboden gezworven. Ze zijn gestuit op seksuele taboes. Dit alles heeft rampen met zich meegebracht, want ze hebben overcompensatie gezocht in een drang om te domineren, te veroveren en uit te breiden.”

Jacques Ellul