U draagt de wortel niet, maar de wortel draagt u – Rom. 11.18

Het Christendom is een beweging die in en vanuit het jodendom van de eerste eeuw van de jaartelling is begonnen.

Dit is een eenvoudig, onbetwistbaar gegeven dat de leidraad geeft voor ons begrip van het Christendom van de eerste eeuw. Maar niet alleen onze historische kennis van dat begin is hier van belang. Dat zou alleen een historische interesse kunnen bevredigen. Het wordt onvoldoende begrepen dat dit feit ook van direkt belang is voor ons begrip van het Christendom in de huidige tijd. Elk normatief begrip van het christendom, haar definitie, haar manier van denken, haar relatie tot de wereld, is fundamenteel te begrijpen vanuit de relatie tot het jodendom waaruit ze is ontstaan. De begrippen, leerstellingen, de hoop en verwachting, de ethiek en de manier waarop het een gemeenschap opbouwt, tot in haar liturgie en vormen van gebed, zijn wezenlijk en niet accidenteel door het eerste-eeuwse jodendom bepaald.

Dat geeft ook aan, dat de verhouding tussen het Christendom en het gelijktijdige Rabbijnse jodendom eerder dat van twee broers is. Beide grote religies kwamen voort uit dezelfde broedkamer: het jodendom van de eerste eeuw, het Tweede Tempel jodendom. Hoe kwam het ertoe dat deze tweelingbroers uit elkaar gingen? Die vraag is moeilijker te beantwoorden dan de vraag wat scheiding heeft gemaakt tussen Jacob en Ezau. Als het Christendom begon als een joodse sekte – zodat het Rabbijnse jodendom de oudere broer moet zijn – wanneer heeft dan de scheiding plaatsgevonden? En op welke manier heeft het Christendom zich van haar wortels losgemaakt? En vooral, welke prijs heeft het Christendom moeten betalen voor die losmaking?

Vele vragen hebben antwoord nodig, als we goed willen begrijpen wat hier aan de orde is. Het is gangbaar in het Protestantisme geworden, om het jodendom van de eerste eeuw af te doen als een “afvallige religie.” Joden zijn de halstarrige weigeraars. die verblind door de duivel niet kunnen zien dat de Messias al is gekomen. Vooral het idee dat zij, de Rabbijnse joden dus, geheel en al onder de wet staan en de prachtige christelijke vrijheid niet kunnen ervaren, samen met het idee dat elke vorm van gehoorzaamheid aan de wet meteen wetticisme of legalisme is, dat het jodendom is blijken steken in uiterlijke vormen en geen innerlijk geloof kent, en dat het leeft in strijd met de christelijke vrijheid, ja zelfs door God in de steek is gelaten, is diep in de protestantse en evangelische wereld doorgedrongen.

Van joodse kant is het natuurlijk de goddelijkheid van de Messias – Jezus als de Zoon van God – de voornaamste reden Christenen onmiddellijk als afgodendienaars te zien. De pogingen de status van de Messias uit het Oude Testament te bewijzen bevorderen het onderlinge gesprek niet. Men spreekt van een hopeloos misverstand over de betekenis van de Messiaanse teksten in de Tenach, en over het ontbreken van het belangrijkste kenmerk van de ware Messias, het aanbreken van het vrederijk voor de hele wereld. Lange eeuwen van verguizing en vervolging in de naam van Jezus dragen ook nog eens bij aan een algemene sfeer van vijandschap. Het feit dat de Noachidische geboden door Christenen niet worden aanvaard – hoewel het Apostelconvent die in Handelingen 15 aan de gemeente had opgelegd – maakt in joodse ogen de Christelijke kerk tot een onaanvaardbare collectie heidenen. Die zich ook nog tooien met de titel van het “ware Israel” om zodoende theologisch Israël geheel en al terzijde te schuiven.

Het schisma tussen jodendom en christendom is niet alleen een feit dat we onder ogen moeten zien. Het is niet alleen een belangrijke historische vraag, die nog steeds niet volledig bevredigend is beantwoord. Het is ook, gezien het optreden van het Messiaanse jodendom, een theologische vraag van de eerste orde. Is de ware vorm van het christendom de joodse vorm? Is er een Messiaans jodendom denkbaar, dat overneemt van het rabbijnse jodendom wat passend is, steeds aangevuld met de verwijzing naar Yashua (Jesjoea)? Is dat terecht opgevat door vele rabbijnse autoriteiten als een vorm van geestelijke diefstal? Of is dat toch de enige vorm van Christendom die theologisch aanvaardbaar is? Dan zou het nodig kunnen zijn het huwelijk tussen het Griekse denken en het oorspronkelijk joodse evangelie van Jezus/Jesjoea te ontbinden. Als het inderdaad tot ontrouw tegenover de God van Israel heeft geleid is dat zeker een echtscheidingsgrond die niet geloochend kan worden. De dogmatiek van de kerk zou van oorsprong Grieks kunnen zijn, triniteit, verkiezingsleer, eschatologie, de verhouding van kerk en staat, de morele eisen in de gemeente, dat alles zou in een Griekse en Latijnse context tot hopeloze verwarring geleid kunnen hebben. Alleen een stevige rejudaisering, d.w.z. een herbronning, een herorientatie, een bekering van het Christendom zou het authentieke geluid van Jesjoea ha-mosjieach nog kunnen redden.

Is er een gereformeerde of evangelische Christen te vinden die zo radikaal durft te breken met de traditie?

De komende tijd zal ik uitgebreid spreken, schrijven en video’s maken over dit thema. Daarvoor heb ik Beit Ahavat Torah opgericht. Onder die naam zet ik het werk van Koinonia Bijbelstudie Live! voort. KBL hield zich vooral bezig met de polemiek met de charismatische beweging, en deed veel “gewone” bijbeluitleg in een evangelisch-gereformeerd kader. BAT zal zich echter vooral richten op het jodendom (Leren van de Rabbijnen) en op het schisma van jodendom en christendom, alsmede op een vorm van herstel in een vorm van Messiaans jodendom.

Zie dit maar als een uitnodiging om mee te doen en te denken.

De Tzemach Tzedek 1) had yechidus – een persoonlijk gesprek over het Joodse leven en denken – met de Alter Rebbe 2) op de maandag van Teitzei, 6 Elul 5564 (1804); de Rebbe vertelde hem: “Op Shabbat Tavo 5528 (1768) gaf mijn Rebbe (de Maggid van Mezritch) een “Torah-les” beginnend met V’shavta ad Havayeh Elokecha, d.i. u zult terugkeren tot de HEERE uw God. Hij legde uit dat de avoda (het werk of de dienst, hier in het bijzonder het gebed) van teshoeva (berouw, terugkeer, maar ook terugbrengen) een niveau moet bereiken waarop Havayeh (de naam van de HEERE), de transcendente God voorbij alle werelden, wordt tot Eloheicha. De Heere wordt tot jouw God! De verborgen en eeuwige God wordt tot jouw God en op die wijze zichtbaar in de wereld.

Het hebreeuwse woord ‘ad betekent tot. Terugkeren tot de Heere jouw God is de letterlijke betekenis. Hier wordt het echter uitgelegd alsof er staat V’shavta Havayeh ad Eloheicha, van de verborgen Heere overgaan naar “jouw God” zodat de onzichtbare God zichtbaar wordt gemaakt in de geschapen wereld. Want Elohiem is numeriek gelijk aan hatva (natuur), en zoals we zien, “in het begin schiep Elohiem de hemelen en de aarde enz.” HEERE is de onzichtbare God, maar Elohiem is de zichtbare God die in de schepping werkt.

De discipelen van de Maggid waren diep geroerd door deze onderwijzing. De tzadik R. Meshulam Zusya van Anipolim, bekend door zijn nederigheid, zei dat hij de hoogten van zo’n teshoeva niet kon bereiken, en daarom wilde hij het woord teshoeva opsplitsen in zijn componenten, want elke letter van het woord teshoeva is de beginletter van een vers:

• T: Tamim – “Wees oprecht met de Heere uw God.”
• Sh: Shiviti – “Ik heb God altijd voor mij gesteld.”
• U: V’ahavta – “Heb je medemens lief als jezelf.”
• V: B’chol – “Ken Hem in al uw wegen.”
• H: Hatznei’a – “Loop discreet met uw God.”

Toen mijn vader me dit vertelde, concludeerde hij: “Het woord teshuva bestaat uit vijf (Hebreeuwse) letters, elke letter een pad en een methode in de avoda van teshoeva.” Hij legde elke methode uitgebreid uit. Elke methode brengt iemand van een potentiële toestand naar de werkelijkheid via de avoda van davening (gebed). Door het gebed wordt de Heere tot jouw God en daardoor meer zichtbaar in de wereld! Teshoeva is daarom niet alleen terugkeren, maar het is ook heling, herstel.

Door jouw terugkeer en heling, wordt de wereld zelf hersteld en verbeterd.

[Gebaseerd op Hayom Yom, 3 Tisjri.]

1. Rabbi Menachem Mendel van Lubavitch, derde leider van Chabad-Lubavitch; (1789-1866); schoonzoon en opvolger van R. Dovber van Lubavitch; bekend onder de titel van de verzameling responsa die hij schreef, ‘Tzemach Tzedek’.
2. Rabbi Schneur Zalman van Liadi, 1745-1812, oprichter en eerste Rebbe van de Chabad-tak van het chassidisme, ook bekend als “de Rav”, en als Baal HaTanya; woonde in Li’ozna en Liadi, Wit-Rusland; hij is de auteur van Tanya, een klassieke tekst van de chassidische traditie, en Shulchan Aruch HaRav, een code van de Joodse wet.

Iemand vroeg me deze week waarom ik me – als Christelijke predikant en theoloog – zo druk maak om de joodse uitleg van de Wet van Mozes die, zo zei hij, toch niet meer voor ons geldt?

Nu is dat geen eenvoudige kwestie maar een die een uitgebreide uitleg vergt. Wat is dan de betekenis van de Torah voor Christenen? Hoe spreekt Paulus eigenlijk over de Torah en tegen wie zegt hij dan dat de Torah niet langer geldig zou zijn? Zegt hij dat eigenlijk wel? En wat is dan de zin van de woorden van onze Heer Jezus dat Hij niet gekomen is om de Torah te ontbinden, maar om die te vervullen? Allemaal zaken waar ik al eerder over heb geschreven en gesproken.

Ik wil liever laten zien wat de waarde van de joodse halacha is voor ons, dan er in abstrakte vorm over praten. Natuurlijk is er verschil. Wat voor joden halacha is, d.w.z. een verplichting in een nauwkeurig omschreven levenswijze, is voor ons een aanwijzing. Wij leren van de rabbijnen, zoals onze Meester ons opdraagt in Mattheus 23:1, 2. Wat voor ons “wettelijk” bindend is, dat is het gebod van de Heer Jezus en de Noachidische geboden die de apostelen aan de gemeente oplegde in Handelingen 17.

Maar wij leren inderdaad van de rabbijnen. Het citaat dat ik hier wil voorleggen is maar een van vele teksten die wij ons ter harte zouden kunnen nemen. Ik geef hier de vertaling:

“Zodra de dag aanbreekt, wanneer een lichtstraal van de zon in het oosten schijnt, omdat dit de tijd is waarin gebeden kan worden (want als je dan gebeden had, zou je verplichting vervuld zijn), is het verboden om met werken te beginnen of je in je zaken te verdiepen of op reis te gaan voordat je gebeden hebt, zoals er gezegd wordt: “Gerechtigheid zal hem voorafgaan en [pas daarna] zal hij zijn voetstappen op de weg zetten. “Gerechtigheid” verwijst naar het gebed, want wij verklaren de gerechtigheid van onze Schepper, en daarna mogen wij onze voetstappen op de weg zetten naar onze persoonlijke ondernemingen.”

We kunnen hier een aantal zaken van leren.

1. Dat we ons gebed in de ochtend tot een vaste gewoonte zouden moeten maken. De dag begint met gebed.
2. Dat alles wat belangrijker lijkt te zijn zal moeten wachten: je begint de dag niet met zaken doen, of een reis voorbereiden, hoe dringend dat ook is. Je omgang met de Heere God gaat altijd voor.
3. Dat de reden daarvan is, dat we geroepen zijn om te getuigen van de gerechtigheid van onze God en Vader – d.w.z. gebed is, hoe privé ook, een getuigenis tegenover de wereld – tegenover de engelen zou Paulus misschien zeggen.
4. Dat het gebed niet alleen een smeken is vanwege onze belangen, maar ook een verklaring, een “proclamatie” van de soevereine God die ons leidt en dat wij in Zijn dienst staan.

Zouden we dat niet ook kunnen betogen vanuit het Nieuwe Testament? Misschien wel, maar dat zou dan alleen maar een afleiding zijn uit bepaalde beginselen die we vinden over het bidden. De rest is dan persoonlijke keuze. Wat verstaat het NT onder gebed? Eigenlijk weten we dat niet precies, omdat we de praktijk van de eerste gemeente niet kennen en niet weten welke joodse vanzelfsprekendheden voor de eerste Christenen gegolden hebben. Daarom leren we van de rabbijnen, omdat zij bewaard en uitgewerkt hebben wat de eerste joodse Christenen ook al deden en vanzelfsprekend vonden.

https://www.chabad.org/library/article_cdo/aid/4297853/jewish/Chapter-8-Activities-Which-are-Forbidden-From-Daybreak-Until-After-Morning-Prayers.htm