Categorie: Jodendom

Wat is “joods” leven? 13 fragmenten van Rabbi Hayim Donin

1. De termen die in het Hebreeuws worden gebruikt om de reine en onreine dieren aan te duiden zijn tahor en tamei. Dit zijn termen die nooit worden gebruikt om fysieke reinheid of onreinheid te beschrijven, maar eerder een geestelijke of morele staat van zijn. De term tamei wordt alleen gebruikt in verband met morele en religieuze gebreken die de ziel en het karakter van de mens besmetten, met name incest en afgoderij, en om de afwezigheid van rituele reinheid te karakteriseren. Het wordt ook vaak vertaald als bezoedeling. De als tamei aangeduide wezens waren niet alleen verboden als voedsel, maar ook voor offerdoeleinden. De Nederlandse woorden rein en onrein moeten daarom worden opgevat als reinheid en bezoedeling in geestelijk-rituele zin. Een zuivere tong, een vuile bek of een smerige geest, “wie zal opgaan naar de berg des Heren, een man met reine handen …. zijn allemaal voorbeelden van hoe zelfs in het Nederlands rein en onrein worden gebruikt in moreel-geestelijke zin. Alleen in deze zin moeten de Hebreeuwse termen tahor en tamei – die consequent worden gebruikt in de wetten van kasjrut – worden begrepen.

2. Het onderscheid maken tussen “het beest dat gegeten moet worden en het beest dat niet gegeten mag worden” (Lev. 11:47), is een aspect van de bredere eis dat Israël leert “onderscheid te maken tussen het onreine en het reine”, niet alleen op het gebied van voedsel, maar op alle gebieden van het leven, het seksuele, het morele, het ethische, het spirituele. De wetten van kasjroet staan niet los van de doelen en doelstellingen, van de disciplines en eisen die deel uitmaken van het totale plaatje van het Jodendom. Kasjroet geïsoleerd behandelen is het vervormen en verkeerd begrijpen ervan.

3. In het Jodendom betekent heiligheid geen ascetische, heilige terugtrekking uit het leven. Heiligheid dringt niet aan op de zelfverloochening van alle legitieme menselijke genoegens, noch op de totale onderdrukking van alle lichamelijke driften, maar evenmin op zelfverwennerij. Gulzigheid en dronkenschap waren de kenmerken van de koppige, opstandige, onverbeterlijke mens (Deut. 2.1:18-2.1). Zij werden beschouwd als gruwelen. Het gebrek aan zelfbeheersing en de bereidheid om iemands begeerten te bevredigen, ongeacht hun verdiensten, gepastheid of wettigheid, duidden op geestelijke zwakte en moreel verval. Heiligheid betekende en betekent meester worden over iemands hartstochten, zodat men de baas is over hen en niet zij over hem.

4. De bijbelse oproep tot heiligheid wordt weerspiegeld door de poging van het Jodendom om de bevrediging van alle basisdriften – eten, drinken, seks – waarin wij niet verschillen van enig beest, te verheffen tot een menswaardig niveau.Kashrut is een goed voorbeeld van hoe het Jodendom zelfs de meest alledaagse handelingen, de meest routinematige activiteiten, verheft tot een religieuze ervaring. Wat de engere geesten zien als een pietluttige bezorgdheid over kleinigheden in de keuken, is in werkelijkheid een voorbeeld van hoe het Jodendom de lichamelijke bevrediging van de eetlust verheft tot een spirituele daad door de nadruk op de altijd aanwezige God en onze plicht Hem te allen tijde te dienen.

5. De tafel waarop voedsel wordt opgediend werd in het joodse traditionele denken geïdentificeerd met het Tempelaltaar. “Toen de Tempel bestond, zorgden offers voor verzoening voor een individu; nu doet de tafel dat” (Hagigah 2.7a), zo werd het door een Talmoedische wijsgeer verwoord. (Deze symbolische identificatie verklaart de wijdverspreide gewoonte onder Joden om niet aan tafel te gaan zitten; het verklaart de gewoonte onder sommigen om zout te strooien op de eerste hap brood die wordt gegeten – precies zoals vereist was bij de oude offers; of om alle messen van de tafel te verwijderen voor het bidden, omdat messen en zwaarden – symbolen van oorlog en geweld – verboden waren op het altaar, een symbool van vrede; het is zelfs een van de redenen die gegeven worden voor het wassen vóór de maaltijd – wat niet alleen gedaan wordt om redenen van reinheid, maar ook om de rituele reinheid te symboliseren die vereist werd van de priesters toen zij de offers brachten. )

Zelfs tijdens de maaltijd wordt ons opgedragen het niveau van het gesprek te verhogen, zoals past bij de heilige symboliek van de tafel. “Drie die samen eten en woorden van Tora uitwisselen, het is alsof zij van heidense offers hebben gegeten … . Maar als drie aan een tafel hebben gegeten en woorden van Torah hebben gesproken, is het alsof zij aan de tafel van de Heer hebben gegeten” (Avot 2.:4). De birkat hamazon, het dankgebed na de maaltijd is in feite een minimale bevrediging van deze eis. Maar de beeldspraak is altijd in termen van een altaar; en de handeling zelf van het eten is een vorm van offeren aan God, waarvoor passende gebeden worden gereciteerd voor en na.

6. Critici van kasjroet hebben wel eens opgemerkt dat “het niet belangrijk is wat er in je mond gaat, maar wat er uit komt”. Ik haast me eraan toe te voegen dat wat eruit komt op de lange termijn heel goed kan worden bepaald door wat erin gaat. Het kan zijn dat op lange termijn het voedsel dat mensen eten – of zich onthouden van eten misschien nog wel meer – invloed heeft op het karakter van een volk, sommige van hun waarden en hun moreel-ethische gevoeligheid.
Joodse critici, met name onder de hervormers die de kasjroet-discipline samen met al onze andere halachische richtlijnen hebben verworpen, hebben de naleving ervan bekritiseerd op grond van het feit dat het de neiging heeft ons te scheiden van andere volkeren en andere religies door de sociale omgang te bemoeilijken. Maar naast alle andere verdiensten of doeleinden die kasjroet kan hebben, kan ook dit deel uitmaken van wat de Almachtige bedoelde. Want barrières voor totale sociale integratie in een niet-joodse omgeving zijn ook barrières voor gemengde huwelijken en assimilatie.

Dat de afbraak van het naleven van de kashrut een sterke factor is geweest die heeft bijgedragen tot meer gemengde huwelijken en assimilatie is maar al te duidelijk. Wanneer de noodzaak om koosjere voorzieningen te zoeken je leven bepaalt, zijn er meer mogelijkheden om elkaar te ontmoeten en kameraadschap te ontwikkelen met andere Joden die dezelfde faciliteiten nodig hebben. Dus, door het niet handhaven van de onderscheidende Joodse normen op een dag in, dag uit basis, worden de voorwaarden voor assimilatie automatisch gecreëerd.

7. Ik vergelijk kasjroet graag met de fundamenten van een huis. Op zich is een fundering geen huis. Men kan er niet in wonen. Maar aan de andere kant is een huis dat zonder fundering of op een zwak fundament is gebouwd, niet duurzaam en kan het bij de geringste druk gemakkelijk instorten. Ook kasjroet alleen is niet voldoende voor een Joods huis, noch voor een Joods leven, noch voor de heiligheid die het voornaamste doel ervan is. Maar een poging om een dergelijk bouwwerk te bouwen zonder kasjroet is zwak bouwen. De sabbat, de feesten, het gezinsleven (de muren, het dak, de inrichting, enz. van ons bouwwerk) zullen wankel zijn, en dreigen in te storten zonder het juiste fundament.

De religieuze opleiding en de spirituele ontwikkeling van kinderen wordt ook in gevaar gebracht zonder kasjroet. De niet-kosjere ouder die zich opwindt bij de gedachte dat een kind thuiskomt van de Hebreeuwse School en in staat is om een beracha, een zegening voor voedsel, te reciteren, is misschien niet gevoelig voor het feit dat het kind God dankt voor voedsel dat hij hem gebood niet te eten. Als de ouders deze tegenstrijdigheid en paradox over het hoofd zien, zal dit snel genoeg duidelijk worden voor het kind als het ouder wordt. Behalve in het zeldzame geval is het niet het verboden voedsel dat hij zal opgeven, maar de zegen die hij niet meer zal reciteren. Het vroege religieus-spirituele bewustzijn dat de ouders zo graag wilden dat het kind zou hebben, zal leeg raken (vanwege deze tegenspraak).

8. Halacha is de algemene term voor de Joodse wet; het verwijst ook naar de definitieve, gezaghebbende beslissing over een specifieke kwestie. Het berust eerst en vooral op de Bijbelse wetten en geboden in de Geschreven en Mondelinge Tora, vervolgens op alle rabbijnse wetgeving en verordeningen, met inbegrip van de religieus-juridische besluiten die door de eeuwen heen zijn overgeleverd in de vorm van Responsa en Commentaren van grote rabbijnse geleerden. Dit alles dient als gezaghebbende basis en levert juridische precedenten voor het steeds voortgaande proces van religieus-juridische besluitvorming in onze tijd. Het woord halakha zelf betekent “de weg die men gaat”. Halacha is praktisch, niet theoretisch. Halacha is juridisch, niet filosofisch. Hoewel het geloof de basis is van waaruit de halacha zich ontwikkelt, ligt de nadruk op de daad. Halakha houdt zich bezig met de juiste toepassing van de geboden (mitsvot) op elke situatie en omstandigheid. (De mitsvot die van bijbelse oorsprong zijn, zijn in wezen onveranderlijk; die van rabbijnse oorsprong kunnen onder bepaalde omstandigheden en voorwaarden worden gewijzigd door gezaghebbende en gewijde geleerden). Halacha vraagt om een verbintenis in gedrag. Het behandelt ethische verplichtingen en religieuze plichten.

9. “Hoor Israël, de Heer is onze God, de Heer is Eén” (Deut. 6:4).
Deze woorden drukken het onderliggende geloof van Israël uit dat er één, ondeelbare God bestaat door wiens wil het universum en alles wat een begin heeft, werd geschapen. In wat een radicaal afscheid was van polytheïsme en idolatrie, was de Hebreeër Abraham de eerste die daadwerkelijk uitdrukking gaf aan dit monotheïstische geloof en de grondlegger werd van de Hebreeërs, of zoals zij in latere generaties ook wel werden genoemd, de Israëlieten of de Joden.
Het is niet zo dat Abraham de eerste mens was die zich bewust werd van deze geestelijke waarheid. Zelfs de Torah vermeldt dat Hanoch en Noach, die aan Abraham voorafgingen, rechtvaardige mannen waren die “wandelden met God”. Ook zij geloofden in het bestaan van een enig, opperste Geestelijk Wezen, aanbaden Hem en leefden in overeenstemming met Zijn wensen. Er kunnen anderen zijn geweest.
Maimonides geloofde dat ooit vroege mensen de ene, ware God kenden, maar dat deze kennis en dit geloof voor hen verloren gingen. Historische onderzoekers vinden misschien van andere mannen die mogelijk eerder soortgelijke overtuigingen hebben geuit en soortgelijke inzichten hebben geuit. Maar aan Abraham wordt toegeschreven de stichter van ’s werelds eerste monotheïstische geloof, omdat in tegenstelling tot anderen wiens monotheïsme als een oase in een spirituele woestijn was die opdroogde en verdween met hun dood, Abraham zich wijdde aan de verspreiding van het geloof. Hij slaagde erin dit geloof door te geven aan zijn zoon Isaac, en Isaac gaf het op zijn beurt door aan zijn zoon Jacob (Israël). zijn zoon, Jacob (Israël), deze laatste aan zijn twaalf zonen, de hoofden van de stammen van Israël, en vandaar in de stroom van Israëls geschiedenis en de geschiedenis van de hele mensheid.

“Want Ik heb hem gekend, opdat hij zijn kinderen en zijn nageslacht leren de weg van de Heer te volgen door te doen wat rechtvaardig en goed is …” (Genesis 18:19).

Doorgaan met het lezen van “Wat is “joods” leven? 13 fragmenten van Rabbi Hayim Donin”

Messiaans jodendom en de triniteit – Mark Kinzer (1/2)

Eerste van twee video’s over het probleem van de Triniteit en het concilie van Nicea vanuit Messiaans-joods perspectief. In deze aflevering schets ik aan de hand van een artikel van Mark Kinzer het probleem: Vanuit het Christendom is de belijdenis dat Jezus God is, de kern van het Christelijk geloof. Daarmee stemt het jodendom overeen, maar met een negatieve waardering: dat maakt het Christendom tot ‘avodah zarah’, d.i. een vorm van afgoderij. Hoe moet het messiaans jodendom, dat zowel volledig joods en volledig Christelijk wil zijn, haar positie nu bepalen? Kan het iets met de oude Credo’s met het risico ook als afgodisch te worden beoordeeld? Of moet het strak het verbod op afgoderij uit het jodendom volgen en de Christelijke bevestiging van Jezus’ godheid afwijzen?

Jezus en de mondelinge wet (3) – uit mijn dissertatie

Wat is dan de beweegreden achter deze verandering? Jezus’ tegenstanders zijn eerst voorgesteld als een groep Farizeeën en Schriftgeleerden die bijeen waren gekomen om hem te horen spreken, en nu worden ze aangesproken als huichelaars omdat ze de vraag stellen over het ritueel van de handwassing. Wat kan deze reactie hebben uitgelokt? Dit kan ook Matheüs hebben gestoord, die de volgorde wijzigt door Jezus eerst de farizeïsche vraag te laten beantwoorden met een tegenvraag over het korban, en vervolgens het thema van de huichelaars te introduceren en te eindigen met een uitleg aan de discipelen over de bron van de bezoedeling. Waarschijnlijk besloot Marcus de gewelddadige verwerping van het jodendom, inclusief het citeren van Jesaja 29, tussen de farizeïsche vraag en Jezus’ behandeling van de Korban-kwestie te plaatsen, waarna hij terugkeert naar wat mij het meest voor de hand liggende normale antwoord van Jezus op de vraag van zijn farizeïsche collega’s lijkt. Stel dat we de tekst als volgt zouden kunnen lezen: Doorgaan met het lezen van “Jezus en de mondelinge wet (3) – uit mijn dissertatie”

De sabbatwet (Marcus 2 en 3) – uit mijn dissertatie

Heeft Jezus de Bijbelse sabbat afgeschaft? Of heeft Hij alleen de Rabbijnse versie van de Sabbat afgeschaft? Of geen van beide? In mijn dissertatie heb ik de kwestie als volgt uitgelegd.

Met betrekking tot de sabbat ligt de zaak wellicht anders. Dit was natuurlijk een gebod dat niet afhankelijk was van het bestaan van de Tempel, en het is onwaarschijnlijk dat het de oorzaak was van een strikte scheiding tussen verschillende groepen binnen het Jodendom. De vraag is of de sabbat de Joodse christenen scheidde van hun niet-Messiaanse broeders en zo ja, in welk stadium deze scheiding plaatsvond. Wij zullen de passage in Marcus bespreken die de basis lijkt te vormen voor de stelling dat Jezus zich hier verzet tegen zowel mondelinge als schriftelijke overlevering. Functioneerde de sabbat als overleveringsmarkering? Doorgaan met het lezen van “De sabbatwet (Marcus 2 en 3) – uit mijn dissertatie”

Jezus en de mondelinge wet (2) – uit mijn dissertatie

Wij moeten ons nu afvragen hoe het vroege christendom omging met dit element van de Joodse halacha. Laten we als onze voornaamste getuige de passage in Marcus 7 nemen, die niet alleen de kwestie van het ritueel wassen van de handen voor het eten van brood behandelt, maar deze nauw verbindt met een andere kwestie van veel groter belang, namelijk die van de Korban-belofte die het gebod om iemands vader en moeder te eren terzijde schuift. We zullen de verschillende elementen van deze passage in detail behandelen, maar met een specifieke bedoeling: wat was de onderliggende kwestie van deze merkwaardig breedsprakige en vijandige ontmoeting tussen Jezus en enkele Farizeeën? Hoe functioneerde een dergelijke passage binnen de kerk van Marcus, meer bepaald in Rome? Doorgaan met het lezen van “Jezus en de mondelinge wet (2) – uit mijn dissertatie”

Jezus en de mondelinge wet (1) – uit mijn dissertatie

Wij moeten ons afvragen wat Jezus’ reactie was op de farizeïsche tradities. Stond Hij werkelijk zo ver af van de manier waarop de Farizeeën de wet uitlegden? We kunnen Jezus niet zomaar identificeren met een vorm van farizeïsme, en de klassieke visie vertelt ons dat Jezus zich verzette tegen de farizeese uitleg van de Torah. Wij moeten ten minste enkele bewijzen onderzoeken. Doorgaan met het lezen van “Jezus en de mondelinge wet (1) – uit mijn dissertatie”

De Torah en het lijden – voorbereiding met Berachot 5a

De Torah en het lijden

[Op grond van Job 5:7]

R. Simeon b.Lakisj zegt: Als iemand de Tora bestudeert, blijft pijnlijk lijden van hem weg.

 כׇּל הָעוֹסֵק בַּתּוֹרָה — יִסּוּרִין בְּדֵילִין הֵימֶנּוּ

Want er wordt gezegd: “En de zonen van reshev vliegen ‘uf omhoog.” (Job 5:7)

Het woord ‘uf verwijst alleen naar de Torah, zoals er geschreven staat: “Wilt gij uw ogen ervoor sluiten (hasa’if)? Het is verdwenen”, (Spr. 23:5).  En ‘reshef‘ verwijst alleen naar pijnlijk lijden, zoals er geschreven staat: ‘Het verspillen van de honger, en het verslinden van de reshef [lijden].’ [Steinsalz: Hieruit leiden wij af dat men door Torah, vliegen (‘uf), in staat is om afstand te nemen, naar boven toe, van het lijden (reshef).]

R. Johanan zei tegen hem: Dit is zelfs aan schoolkinderen bekend. [Want het staat al in de vijf boeken van Mozes die schoolkinderen bestuderen.] Want er wordt gezegd:

“En Hij zei: Als gij ijverig luistert naar de stem van de Here, uw God, en doet wat goed is in Zijn ogen, en luistert naar Zijn geboden, en al Zijn inzettingen onderhoudt, zal Ik geen van de ziekten op u leggen die Ik op de Egyptenaren heb gelegd; want Ik ben Hasjem die u geneest.” (Ex. 15:26)

[Op grond van Psalm 39:3.]

[R. Jochanan wil nu een uitleg geven die niet kan worden afgeleid uit de tekst van Job 5.] Eerder [moet u zeggen]:

Als iemand de gelegenheid heeft de Torah te bestuderen en deze niet bestudeert, bezoekt de Heilige, gezegend zij Hij, hem met pijnlijk lijden dat hem in beroering brengt.

כׇּל שֶׁאֶפְשָׁר לוֹ לַעֲסוֹק בַּתּוֹרָה וְאֵינוֹ עוֹסֵק הַקָּדוֹשׁ בָּרוּךְ הוּא מֵבִיא עָלָיו יִסּוּרִין מְכוֹעָרִין וְעוֹכְרִין אוֹתוֹ

Want er wordt gezegd:

“Ik was stom van stilzwijgen, ik zweeg van het goede, en mijn pijn werd opgewekt.” (Ps. 39:3)

‘Het goede’ verwijst alleen naar de Torah, zoals er staat: “Want Ik geef u een goede leer; verzaakt Mijn leer niet.” (Spr. 4:2)

Bavli Berachot 5a

Gerechtigheid van God – over Rom. 1:16, 17

In de benadering van de Nieuwe Paulus-beweging (James Dunn) klinken de woorden van Rom. 1:16, 17 heel anders dan in de traditionele visie. De macht van het evangelie is een transformerende kracht, die een nieuw levensstijl met zich meebrengt. Rechtvaardig-verklaring of vrijspraak wordt tevens als een levensverandering, een rechtvaardigmaking gezien. Het perspectief van Luther krijgt hier een aanvulling, vanuit de wezenlijke joodse achtergrond van de brief. Doorgaan met het lezen van “Gerechtigheid van God – over Rom. 1:16, 17”

Zoon van God en God de Zoon: een oud dogma op de ontleedtafel

Kornel Zathureczky:
Als het canonieke verhaal het soort identificerende linguïstische kracht heeft dat God benoemt als de Drie-eenheid, zoals Marshall terecht beweert, dan is de benaming van de Zoon van de trinitaire God met de eigennaam Christus een onjuiste benaming. De eigennaam Christus neemt afscheid van de linguïstische kracht van het verhaal dat functioneert als het geopenbaarde, goddelijke, linguïstische middel voor de identificatie van de Zoon.
De identificatie van de Zoon door de eigennaam, Jezus Christus, is een “verzakelijkte” naam, een objectiveerbaar teken, waaronder keizer Constantijn kon veroveren. De eigennaam van de Zoon, Dominus Iesus Christus, was het linguïstische teken dat de afslachting van de joodse of islamitische Ander door de christelijke strijder legitimeerde. De eigennaam Jezus Christus of Heer Jezus Christus is een naam die op een utilitaire manier wordt gebruikt om te veroveren, te onderwerpen, uit te buiten of, en dit is misschien wel het grootste misbruik van de naam, om de status quo van de tijd van de geschiedenis te handhaven en te bestendigen.

Doorgaan met het lezen van “Zoon van God en God de Zoon: een oud dogma op de ontleedtafel”