“De reden van het bestaan, meditatie over Prediker”
Jacques Ellul, De reden van het zijn, Meditatie over Prediker[1]
Samenvatting
Deel 6
De afwezigheid van zin, van mogelijke vooruitgang in de mens, in de maatschappij, sluit hoop en vreugde uit. Het enige wat overblijft, in het aangezicht van de steriliteit van zulke grote inspanningen, is wanhoop na haat.[36]
IV, 6: “Beter rust in de palm van de hand dan volle handenvol (van rijkdom) werk – en achtervolgende wind”.
Dit is een beslissende keuze waar wij nu al voor staan: ofwel veel werken om veel te consumeren (en dat is de optie van onze westerse maatschappij), ofwel aanvaarden om minder te consumeren door weinig te werken (en dat was soms de bewuste optie van bepaalde traditionele samenlevingen). Vandaag zouden wij alles willen combineren, weinig werken en veel consumeren. Het zij zo. Maar al het oordeel van Qohelet over de arbeid, al wat wij tot nu toe gezegd hebben over de haat van het leven, over de dodelijke concurrentie, over het gevoel van leegte, over de onmogelijkheid om aan het fundamentele te beantwoorden, dat blijft allemaal over, en, zoals wij nu weten, is het niet de overmaat van consumptie die de leegte en de onbeduidendheid van de arbeid zal compenseren.[37] Al het werk van de mens is het resultaat van het werk van de wereld.
Al het werk van de mens is ijdelheid. Wat uw hand ook vindt om te doen, doe het! Met andere woorden: maak u geen zorgen of het ijdel is, probeer niet te raden of het nuttig is of niet, het maakt toch niet veel uit.[38] Het werk dat u gaat doen, is niet hetzelfde als het werk dat u aan het doen bent.
Het werk dat u op het punt staat te ondernemen, moet u met uw kracht doen – en niets meer. U moet geen werk doen dat uw krachten te boven gaat.
(…) kunnen wij besluiten met drie fundamentele richtsnoeren. Het eerste komt uit de tekst zelf: “Geeft een deel aan zeven en zelfs aan acht, want gij weet niet welk ongeluk de aarde kan overkomen” (XI, 2): onmiddellijk na gezegd te hebben “werpt uw brood weg…” – zodat het werk deze oriëntatie kan hebben: om te geven[40].
De tweede oriëntatie betreft de “kleine dingen”. Werk is een kleinigheid, een zaak die men als onbelangrijk kan beschouwen, als deel van deze wereld der ijdelheid, en niet serieus te nemen, maar hier is het: het moet gedaan worden – en zelfs serieus gedaan worden.[41] [Derde oriëntatie] God doet alles – en Hij doet het op een zeer serieuze manier.
[derde oriëntatie] God doet alles – en u moet alles doen. Er is geen tegenspraak (behalve van formele logica!) in deze waarheid, die de hele verhouding van de mens tot God, de hele openbaring van God aan de mens, in de bijbelse wereld samenvat.”[42]
Jacques Ellul, La raison d’être, Méditation sur l’Ecclésiaste, Editons du Seuil, Paris, 1987
[1] Vertaald uit het Frans. Hier is het origineel: la-raison-detre-meditation-sur-lecclesiaste-par-jacques-ellul/
[36] Idem, p. 97
[37] Idem, p. 99
[38] Idem, p. 101
[39] Idem, p. 102
[40] Idem, p. 103
[41] idem, p. 104
[42] Idem, p. 105