Een fraai voorbeeld van de nog steeds levende Messias-verwachting binnen het Jodendom. Onderstaande tekst is van chabad.org.
Door Yanki Tauber
Moge het Uw wil zijn, Heer onze G-d en G-d van onze vaderen, dat de Heilige Tempel snel herbouwd wordt in onze dagen….
Spreuken der Vaderen (Pirkei Avot), 5:20
De Misjna is een zuiver halachisch, of juridisch, werk, bestaande uit drieënzestig traktaten met juridisch materiaal, per onderwerp gerangschikt in zes “ordes”. De beknopte, bijna cryptische stijl is ontworpen om zoveel mogelijk regels en richtlijnen in zo weinig mogelijk woorden samen te vatten; voor de redeneringen en overwegingen achter de wetten moet men kijken naar de Gemara, de lange uiteenzetting over de Misjna. Ook de zeldzame Misjna die lijkt uit te weiden over een filosofisch inzicht of wat achtergrondinformatie, zal bij nadere bestudering altijd een uitspraak van de wet blijken te zijn en een praktische instructie voor het dagelijks leven.
De Ethiek van de Vaders verschilt van de andere 62 traktaten van de Misjna omdat het zich niet bezighoudt met de Tora-wet op zich, maar met het gebied dat gedefinieerd wordt als dat wat “binnen de lijn van de wet” ligt. Toch is de Ethica geen uitzondering op de “geen franje” benadering van de Misjna. Hoewel veel van zijn uitspraken van toepassing zijn op de innerlijke wereld van het menselijk hart en de menselijke geest – en kwesties van zienswijze, emotie en karakter behandelen – is elk woord een halachah, een richtlijn.
Dit is niet minder waar voor de hierboven geciteerde passage. Op het eerste gezicht lijkt het een biddende oproep aan de Almachtige om Moshiach te sturen. Je vraagt je af wat het midden in de twintigste misjna van het vijfde hoofdstuk van de Ethica doet, na de opdracht om “stoutmoedig te zijn als een luipaard, licht als een adelaar, vluchtig als een hert en machtig als een leeuw om de wil van je Vader in de Hemel te doen.” Maar Rabbi Judah ben Teima instrueert ons over een waarheid die de kern vormt van het geloof van de Jood in Moshiach en de Verlossing.
Geloven in Mosjiach is niet alleen geloven dat hij ooit zal komen. Het is hem dagelijks, elk uur en elk moment verwachten. Het betekent dat, waar we het ook over hebben, het onderwerp bij de minste aanleiding over Mosjiach gaat.
Het betekent dat tijdens het bespreken van de noodzaak om “lichtvoetig” te zijn in het vervullen van G-ds wil, men getroffen wordt door een immens verlangen om onmiddellijk in staat te zijn om alle mitsvos te vervullen, waarvan er zoveel alleen uitvoerbaar zijn wanneer het Joodse volk zich in het Heilige Land vestigt en de Heilige Tempel in Jeruzalem staat. Het betekent dat midden in het bestuderen van een hoofdstuk van halacha, een spontane smeekbede uit het diepst van iemands hart losbarst: “Moge het Uw wil zijn dat de Heilige Tempel snel herbouwd wordt in onze dagen.”
Fundamenten
Om beter te begrijpen waarom de voortdurende anticipatie op de onmiddellijke realisatie ervan onlosmakelijk verbonden is met het Joodse concept van de Verlossing, moeten we eerst de centrale rol van Mosjiach en de Verlossing in het Jodendom zelf onderzoeken.
In zijn inleiding op het tiende hoofdstuk van het talmoedische traktaat Sanhedrin somt Maimonides de dertien basisprincipes van het Joodse geloof op. De eerste vier principes gaan over het geloof in G-d: dat G-d de Oorspronkelijke Oorzaak is waarvan elke schepping volkomen afhankelijk is voor haar bestaan; dat Hij absoluut één en enkelvoudig is; dat Hij niet-lichamelijk en tijdloos is. Het vijfde principe stelt de plicht van de mens vast om Hem te dienen en het doel te vervullen waarvoor hij geschapen is. Principes zes tot en met elf stellen vast dat G-d betrekking heeft op de mensheid: dat Hij Zijn wil aan de mens meedeelt; dat elk woord van de Tora door G-d aan Mozes werd overgebracht; dat G-d het gedrag van de mens observeert en zich daarmee bezighoudt; dat Hij de goddelozen straft en de rechtvaardigen beloont.
De laatste twee principes gaan over het tijdperk van Moshiach: het geloof dat er een leider zal opstaan die de hele wereld ertoe zal brengen om de Schepper te erkennen en te dienen, en die een tijdperk van universele vrede en Goddelijke perfectie zal inluiden.
Wat betekent het als we zeggen dat iets een “basisprincipe” is in het Jodendom? Een eenvoudige definitie zou zijn dat om als een “gelovige Jood” gekwalificeerd te worden, men de waarheid van deze dertien voorschriften moet accepteren. Maar de Tora maakt duidelijk geen onderscheid. Zoals Maimonides zelf schrijft in zijn achtste principe:
“… Deze hele Tora, aan ons gegeven door Mozes, is uit de mond van de Almachtige – namelijk dat het aan hem werd meegedeeld door G-d…. Daarin is er geen verschil tussen de verzen, `De zonen van Ham waren Koesj en Mitsrajiem,’ `De naam van zijn vrouw was Meithavel’ en `Timna was een bijvrouw,’ en de verzen, `Ik ben de L-rd, uw G-d’ en `Hoor o Israël, [de L-rd is onze G-d, de L-rd is Eén]’: ze komen allemaal uit de mond van de Almachtige, alles is de Torah van G-d, volmaakt, zuiver, heilig en waar…. Onze wijzen hebben gezegd: Iedereen die gelooft dat de hele Tora uit de mond van de Almachtige komt, op een enkel vers na, is een ketter….”
Dus een “basisprincipe” is meer dan een vereiste set overtuigingen; dat zou van toepassing zijn op elk woord in de Torah. Het zijn eerder dertien principes waarop al het andere rust. Het Hebreeuwse woord dat Maimonides gebruikt is yesodot, “fundering”: verschillende delen van een bouwwerk zouden onafhankelijk van elkaar kunnen bestaan, maar zonder de fundering zou het hele gebouw instorten. Zo is ook elk van deze dertien principes een “fundament” voor de hele Tora.
Met andere woorden, hoewel elk woord in de Torah even belangrijk is voor de gelovige als persoon, zijn deze principes cruciaal voor het geloof zelf. Iemand die niet aanvaardt dat “Steel niet” een goddelijk gebod is, is niet minder een ketter dan iemand die het bestaan van G-d ontkent; maar geloof in de rest van de Torah is niet afhankelijk van het feit dat G-d zei dat je niet mag stelen. Aan de andere kant, zaken zoals het bestaan van G-d, Zijn absolute en exclusieve macht, Zijn betrokkenheid in menselijke aangelegenheden, en Zijn communicatie van de Tora aan de mens, zijn duidelijk een voorwaarde voor het hele Jodendom. Zonder deze “fundamenten” is de rest vrijwel betekenisloos.
Er blijft echter één moeilijkheid over aan deze uitleg: Waarom is het geloof in Mosjiach opgenomen onder de fundamenten van het Joodse geloof? Het is duidelijk dat het concept van Mosjiach een belangrijk onderdeel is van het Jodendom. De Tora spreekt erover (onder andere in Deuteronomium 30 en Numeri 24), de profeten zijn er vol van. Maar is het denkbaar dat je in de rest van de Torah gelooft zonder de visie op een toekomstige perfecte wereld te accepteren?
Niet in de Hemel
De Torah beschrijft een zeer veeleisende en veeleisende gedragscode, die elk uur van de dag, elke fase van het leven en elk aspect van de menselijke ervaring regelt. Het vergt een leven lang toegewijde arbeid, enorme zelfdiscipline en elke jota van de intellectuele, emotionele en spirituele bekwaamheid van de mens om iemands leven volledig in overeenstemming te brengen met de voorschriften en idealen van de Tora.
Er zijn dus twee mogelijke manieren om de visie van de Torah op het leven te bekijken.
Men kan beargumenteren dat het niveau van perfectie dat door Tora verwacht wordt voor een meerderheid van de mensen buiten haalbaar bereik ligt. Vanuit dit perspectief is Tora een ideaal om naar te streven, een visie van absolute goedheid ontworpen om als referentiepunt te dienen voor de onvolmaakte mens. Een persoon zou ernaar moeten streven om dit ideaal te bereiken – zegt deze zienswijze – hoewel hij het waarschijnlijk nooit zal bereiken, want hij zal zichzelf veel verbeteren in het proces.
De tweede opvatting neemt de Tora op haar woord: elk individu is in staat om, en wordt verwacht dat te bereiken, het perfect rechtvaardige en harmonieuze leven dat het voorschrijft. Tora is geen abstract ideaal, maar een praktische en uitvoerbare blauwdruk voor het leven.
De Torah zelf laat geen ruimte voor twijfel over haar kijk op de zaak: “Want de mitswa die ik jullie vandaag opdraag,” staat er, “die ligt niet buiten jullie en is niet ver van jullie verwijderd. Het is niet in de hemel… noch is het aan de overkant van de zee…. Integendeel, het is iets dat heel dicht bij je is, in je mond, in je hart, opdat je het doet.”
Onderliggende perspectieven
Deze twee visies weerspiegelen twee verschillende manieren om naar de essentie van G-ds schepping te kijken. Als de mens inherent of zelfs maar gedeeltelijk slecht is, dan kan hij duidelijk beide kanten op. Er is geen reden om aan te nemen dat hij een staat van perfecte gerechtigheid zal, of zelfs maar kan, bereiken. Een wereldgemeenschap die volledig toegewijd is aan goedheid, waarin elk individu handelt in overeenstemming met het doel waarvoor hij geschapen is, kan alleen de droom zijn van een chronische optimist, of van iemand die hopeloos uit contact is met de “werkelijkheid”.
Maar als men gelooft dat de wereld intrinsiek goed is; dat G-d Zijn elke schepping heeft doordrenkt met het potentieel om Zijn absolute goedheid en perfectie te weerspiegelen; dan is iemands concept van de werkelijkheid heel anders. Dan is onze huidige harde realiteit de afwijkende toestand, terwijl de realiteit van Mosjiach de meest natuurlijke zaak van de wereld is.
Met andere woorden, waar iemand staat ten opzichte van Mosjiach drukt zijn houding uit ten opzichte van de hele Tora. Is Tora’s formule voor het leven een luchtkasteel, of is het een beschrijving van de ware aard van de schepping? Als de Tora niets meer is dan een theoretische utopie, dan hoef je niet te verwachten dat de wereld in de nabije toekomst vrij zal zijn van hebzucht, jaloezie en haat. Maar als de Tora de essentie van de mens weerspiegelt, dan gelooft men niet alleen in een “toekomstige” Moshiach, maar begrijpt men ook dat de wereld in staat is om onmiddellijk op zijn roep te reageren.
Dit verklaart waarom het geloof in Mosjiach niet alleen de overtuiging inhoudt dat hij “uiteindelijk” zal komen, maar ook de anticipatie op zijn spoedige komst. In de woorden van Maimonides: “Het Twaalfde Principe betreft het tijdperk van Mosjiach: geloven en zijn komst valideren; niet denken dat het iets van de toekomst is – zelfs als hij treuzelt, moet men hem afwachten….” En in zijn Misjneh Tora stelt Maimonides: “Iemand die niet in hem gelooft, of iemand die niet op zijn komst anticipeert, ontkent niet alleen de profeten, hij ontkent ook de Tora zelf.”
Wanneer Moshiach die zeer realistische mogelijkheid is, is het veel en veel “onrealistischer” (dat wil zeggen, minder in overeenstemming met de ware aard der dingen) om nog een moment voorbij te laten gaan zonder dat de Verlossing plaatsvindt, dan het vooruitzicht van de onmiddellijke realisatie ervan.
De aard en definitie van waarheid
Natuurlijk heeft de mens keuzevrijheid gekregen. Maar de keuze tussen goed en kwaad is geen keuze van wat te zijn – hij kan zijn wezenlijke zelf niet veranderen – maar de keuze van hoe te handelen. De mens kan ervoor kiezen om zijn ware essentie tot uitdrukking te brengen in zijn gedrag, of ervoor kiezen om het te onderdrukken.
Uiteindelijk komt de waarheid, van nature en per definitie, altijd aan het licht. Dus, terwijl de mens kan kiezen hoe te handelen op elk gegeven moment, geeft de aard van de mensheid, en van G-ds schepping als geheel, het mandaat dat het niet alleen kan, maar ook de perfectie zal bereiken van het tijdperk van Moshiach.
Moshiach betekent dat de ware aard van de schepping uiteindelijk aan het licht zal komen. Dat het “kwaad” slechts een oppervlakkige vervorming van deze waarheid is en geen blijvende realiteit heeft. Dat de mens zich zal bevrijden van haat en onwetendheid. Dat ieder mens zijn goddelijk opgedragen rol zal vervullen, zoals beschreven in de Tora, en de wereld zal transformeren tot een plaats die doordrenkt is van de wijsheid, goedheid en perfectie van zijn Schepper.
Mosjiach betekent dat de Tora echt is.