Re-Framing Paul’s Opposition to Erga Nomou as “Rites of a Custom” for Proselyte Conversion Completed by the Synecdoche “Circumcision”
Mark D. Nanos
Het verzet van Paulus zich inderdaad richt op de besnijdenis als een initiatie. Waarom gebruikt hij dan het meervoud “werken van de wet”? Dat meervoud was voor het Nieuwe Perspectief juist een aanwijzing dat het om een segment van de Torah ging, een veelheid van leefregels die het verschil moesten maken tussen Israël en de volkeren. Zoals het voor de standaard interpretatie een aanwijzing was dat alle geboden en verboden van de Torah bedoeld waren. Nanos moet daar natuurlijk een oplossing voor vinden. en daarnaast zit ik te denken, dat het Griekse woord “ergon” niet alleen maar “werk”, dat wil zeggen voorgeschreven daad, betekent, maar ook kan slaan op de “effectiviteit”, en de werkzame van de Torah. Voor mij was daarom de volgende passage van groot belang. In mijn dissertatie van 2001 had ik immers juist de benadering van het Nieuwe Perspectief op Paulus overgenomen. Die positie wordt echter hier door Nanos bestreden.
In Galaten en Romeinen, de brieven waarin de uitdrukking ἔργα νόμου en de meeste verwijzingen van Paulus naar de besnijdenis voorkomen, verzet hij zich tegen de specifieke betekenende riten (ἔργα) die betrokken zijn bij het proces van bekering van proselieten. Hij specificeert de ritus (ἔργον) van de besnijdenis, en zijn verzet richt zich alleen tegen niet-joden die al trouw zijn aan het evangelie – degenen met πίστις – die deze “ritus” ondergaan. Het specifieke gebruik waarop dit slaat is de religieus-etnische inwijding in de identiteit als Jood. Zowel het ritueel van de besnijdenis als ἔργα νόμου functioneren als metoniemen 1) voor etnische transformatie-riten; de besnijdenis functioneert ook als synecdoche 2) voor het hele proces. Ik zal Paulus’ zin dus vertalen als “riten als een gewoonte”. Een nuttige parafrase om afstand te nemen van het vertrouwde en te verduidelijken zou zijn, “riten van een gewoonte [voltooid door besnijdenis; namelijk bekering van proselieten]”. Een nuttige moderne vertaling zou kunnen zijn: “riten die betrokken zijn bij de voltooiing van de bekering van proselieten”, bekering.”
- Metoniem: een term die in letterlijke zin iets weergeeft dat slechts een relatie heeft met datgene wat in feite bedoeld wordt, zoals “oranje” als verwijzing naar het Nederlands elftal.
- Synecdoche: die vorm van metonymie waarbij het deel genoemd wordt in plaats van het geheel, pars pro toto. B.v. “de neuzen tellen” voor de aanwezigen tellen.
Besnijdenis is natuurlijk maar één rituele handeling, maar Paulus verwijst naar ἔργα, riten. Paulus gebruikte de uitdrukking ἔργα νόμου om te verwijzen naar het hele proces dat wij nu gewoonlijk proselietenbekering (beter: religieus-etnische transformatie) noemen. Zijn gebruik van de besnijdenis als synecdoche benadrukt dat dit de enige voorbeeldige “rite” is die aantoont dat de overgang naar de religieus-etnische identificatie als proseliet-jood is voltooid. Deze handeling was een teken van Joodse identiteit geworden, zij het een die beperkt was tot mannelijke Joden.
Zijn keuze van het meervoud suggereert dat er naast de besnijdenis nog andere riten zijn, maar hij maakt ze nooit expliciet. De gewoonte om te verwijzen naar overgangsrituelen, zelfs wanneer een bepaalde ritus wordt besproken, is duidelijk in het taalgebruik van ritueeltheoretici: de handeling gaat gepaard met rituelen en houdt ook meer in dan de riten zelf, in die zin dat degene die deze overgang ondergaat ook nieuw gedrag en daarmee samenhangende culturele dynamiek aanleert, hoewel die op zichzelf niet op dezelfde manier functioneren als het voltooien van de bepalende riten of rite. Het is één ding om je als Jood te gedragen, een ander om Jood te worden, maar in het liminale proces van transformatie leert men zich te gedragen op de nieuwe manieren die de voltooiing van dit proces zal bevestigen als verplicht voor het leven.
Vandaar dus het meervoud. Niet alleen de besnijdenis, maar ook de daaropvolgende doop, de voorafgaande instructie in de Torah,, het alvast aanleren van fundamentele gedragingen volgens de Torah, zoals het houden van kasjroet et cetera, et cetera. De vele verschillende onderdelen van de initiatie tot het Jodendom zijn bedoeld. Dus niet de besnijdenis naast andere verplichtingen, maar een veelvoud van verplichtingen binnen het idee van de besnijdenis.