Allen worden beoordeeld op Rosj HaShana, en hun vonnis wordt verzegeld op Jom Kippoer.
Ook reciteer voor Mij op Nieuwjaar [teksten waarin melding wordt gemaakt van] koningschap, gedenken en het Sjofar-koningschap, opdat jullie Mij koning over jullie uitroepen; gedenken, opdat jullie gedenken gunstig voor Mij moge stijgen; en waardoor? Door de Sjofar.
R. Abbahu zei: Waarom blazen wij op een ramshoorn? De Heilige, gezegend zij Hij, zei: Blaas voor Mijn aangezicht op een Sjofar, opdat Ik jullie herinner aan het binden van Izaäk, de zoon van Abraham, en reken het jullie toe alsof jullie je gebonden hadden, en het aan jullie toereken alsof jullie jezelf voor Mij hadden gebonden.
(Bavli Rosh Hashanah 16a)
Rabbah zei: God verkondigde: Reciteer voor Mij op Rosj Hasjana koningschap-, gedenk- en sjofarverzen; koningschapsverzen om Mij tot Koning over jullie uit te roepen; gedenkverzen, opdat de herinnering aan jullie ten goede voor Mijn aangezicht zal komen; en waardoor? Door de Sjofar.
(Bavli Rosh Hashanah 34b)
Een dag van oordeel en bezinning
God schiep de mens volgens de traditie op de dag van het Joodse Nieuwjaar. De eerste vijf dagen van het scheppingswerk waren bedoeld om de ruimte te creëren voor de komst van de mens in de wereld. Die mens zou de belangrijkste figuur in de schepping zijn. Daarom zegt de liturgie van Nieuwjaar: “deze dag is het begin van Uw werk, een gedenkdag voor de eerste dag.” De vijfde dag van de schepping is de eerste dag van Nieuwjaar, van Rosj Hasjana.
Rosj Hasjana verwijst naar het doel van de schepping. De schepping is de ruimte waar de innerlijke strijd van de mens om te kiezen tussen goed en kwaad zich afspeelt. Adam en Eva moesten kiezen of zij God zouden dienen of zich tegen Hem zouden verzetten. Die belangrijke dag is dus de eerste dag waarnaar Rosj Hasjana verwijst.
Abraham en Jacob werden ook geboren op Rosj Hasjana. Abraham als een nieuw begin voor de mensheid; Jacob als het nieuwe begin van het Joodse volk. De traditie leert dat op Rosj Hasjana Jozef uit de gevangenis kwam om onderkoning van Egypte te worden, en de wereld en het Joodse volk te redden van de hongersnood. Op Rosj Hasjana zijn de Joodse slaven in Egypte opgehouden met het werk om te wachten op de bevrijding door de hand van Mozes.
Rosj Hasjana is de Dag van het Oordeel. Een jaarlijkse evaluatie van de staat waarin de schepping verkeert. Niet-Joden hebben de Zeven Wetten van Noach, Israël heeft de gehele Thora. Voor heel de mensheid geldt dat elk moment kan worden gevraagd of Gods wil gedaan is op aarde. Is het gebod ijverig en zorgvuldig gehoorzaamd? Is de wereld verrijkt door de studie van de Thora? Hoe zijn wij eigenlijk omgegaan met de natuur die aan onze zorg is toevertrouwd?
Het thema van Rosj Hasjana en van de 10 Dagen van Oordeel tot aan de Grote Verzoendag, is het Koningschap van God. Daarom zal de Sjofar-dienst een tiental verzen bevatten waarmee God als Koning wordt geproclameerd. Waarom is de schepping van de mens het hoogtepunt van Gods werk? Omdat met de komst van de mens God nu als Koning kan worden geproclameerd.
Wat betekent het dat God koning is? In het Hebreeuws heb je het woord מֶֽלֶךְ,
(mèlèch), koning, en מוֹשֵׁל, (mosjél), heerser. Een heerser hoeft geen rekening te houden met de verlangens van zijn onderdanen; hij is een dictator. Een Koning echter heeft de instemming en erkenning van zijn onderdanen nodig. Hij heerst met wijsheid en laat zijn macht begrenzen door de erkenning van de burgers in de samenleving. Daarom kan worden gezegd: “onze rabbijnen worden koningen genoemd.” De rabbijnen vormen een adel zonder leger of symbolen van macht. Het gezag van Gods Woord en de ijver van een volk dat Gods wil wil doen, is hier genoeg.
Het gebeurde eens aan het einde van de Grote Verzoendag dat vele Joden de Hogepriester begeleidden uit de tempel. Maar toen zij Sjemaja en Avtaljon, de gezaghebbende wijzen van het volk zagen, lieten ze de Hogepriester achter en liepen mee met de wijzen. De kroon van de thora was hoger dan de kroon van het priesterschap. (BJoma 71b)
De vrije wil van de mens is in dit verband een sleutelbegrip. De mens proclameert God vrijwillig als Koning. Engelen kunnen niet anders dan Gods wil doen. Wanneer zij de heiligheid van God proclameren is dat niet op grond van hun vrije wil, maar omdat zij niet anders kunnen dan de waarheid verkondigen die zij zien. Voor de engelen is God een Meester, een Heerser, een Schepper – maar geen koning. God kan dus alleen Koning zijn wanneer mensen met een vrije wil Hem als Koning proclameren.
Rosj Hasjana is een dag van oordeel. We kijken terug naar het afgelopen jaar. We hebben allemaal de mogelijkheid gehad om Gods Koningschap uit te breiden. Minstens hebben we de kans gehad om onszelf te verbeteren, of het gedrag en geloof te beïnvloeden van de mensen die ons nabij zijn. Van niemand wordt verwacht dat hij meer doet dan hij kan, maar van iedereen wordt verwacht dat hij niet minder doet.
Rosj Hasjana kijkt ook naar de toekomst. Het Koninkrijk van God is eindeloos, maar iedereen heeft er een aandeel in. Zoals de Wijzen hebben gezegd: “de rechtvaardigen zijn levend zelfs wanneer ze dood zijn; de wettelozen worden als dood beschouwd, zelfs wanneer ze nog leven.” Rosj Hasjana is de dag waarop ieder mens wordt beoordeeld als een individu. Maar een mens staat niet alleen. Hij is ook deel van een groep en wat hij doet en wat hij zegt heeft gevolgen voor anderen.
Rosj Hasjana is het moment dat we de absolute soevereiniteit van God erkennen, en beseffen dat in Zijn geheugen al onze daden zijn opgetekend en worden gewogen. Maar dan kan de vraag worden gesteld: wie kan dan aan Gods oordeel ontkomen? Met Nieuwjaar roepen we uit naar God dat wij ernaar verlangen om te worden gereinigd van onze zonden. We zeggen met het geluid van de ramshoorn, de Sjofar, dat we ernaar verlangen Gods wil te doen, en dat we niet weten hoe we dat moeten doen. Onze innerlijke neiging tot het kwade, de invloed van de samenleving, de cultuur, de gewoonten maken het ons moeilijk. Het geluid van de Sjofar is bedoeld om ons wakker te schudden en tot God terug te keren. Wij roepen uit: “reinig ons.” En dan is er een echo vanuit het hart van God dat ons zegt: “de deur staat wijd open.” Hoe erkennen wij en proclameren wij het koningschap van God? Met de Sjofar. Zonder woorden. En zo proclameren wij de vergeving die God kan schenken, en het verlangen van ons hart om die vergeving en verzoening te ontvangen. Het geluid van de Sjofar zegt: het is ons verlangen om Uw verlangen, o God, te doen. Gewoonte en onverschilligheid worden door de Sjofar weggeblazen.
Uiteindelijk is het geluid van de ramshoorn het geluid van de Messias.
13 En het zal te dien dage geschieden dat er met een grote ramshoorn geblazen zal worden; dan zullen die komen die in het land van Assur verloren zijn, en de heengedrevenen in het land van Egypte; en zij zullen den HEERE aanbidden op den heiligen berg te Jeruzalem.
Sjana Tova oe-metoeqa!