De filosoof Theunissen heeft ooit gezegd dat de doctrine van de Heilige Geest in de christelijke dogmatiek eigenlijk gelijk staat aan een politieke theologie. Een theologie dus die spreekt over de vorming, het voortbestaan en het doel van een menselijke gemeenschap. Die these ging natuurlijk minstens gedeeltelijk terug op het werk van de filosoof G.W.F. Hegel die meende dat alle Christelijke theologie uiteindelijk een sociale ethiek inhield.
In verband daarmee mogen we ook Hegels grootste, meest invloedrijke werk, de Phaenomenologie des Geistes, zien als de poging in de menselijke kennis de dialoog – verhuld in de these en anti-these verbinding – als het wezenlijke fundament van alle menselijke kennis te ontwikkelen. Het begrip van de menselijke kennis in al zijn varianten en geledingen veronderstelt een dialogische relatie. Alles wat gezegd wordt is product van een dialoog. Elke stellingname waarin kennis wordt gedefinieerd staat in een dialoog, minstens doordat het zijn betekenis ontleent aan zijn uitsluiting van zijn tegendeel.
Is het nu mogelijk deze beide gedachtengangen met elkaar in verband te brengen? Dan zouden we de these moeten beproeven dat de theologische leer van de Heilige Geest wijsgerig zou kunnen worden ingezet om de communicatie tussen mensen in haar wezenlijke componenten uiteen te leggen.
Immers, de Heilige Geest is de innerlijke band van Vader en Zoon in de triniteit. Zij is de realiteit van de openbaring die in de gemeente ontvangen wordt. Zij is de realiteit van de verkondiging en de bron van de geloofsinhoud. Zij is de presentie van God voor ons en in ons. Zij is grondslag en wezenlijke vorm van de gemeente – theologisch gesproken de voorloper van de verloste mensheid.
De theologische aanduidingen van het werk van de Heilige Geest verwijzen zo naar de eenheid brengende werkzaamheid die in de samenleving werkzaam is. Zij sticht eenheid boven de concrete verbanden uit waarin deze eenheid fragmentarisch zichtbaar wordt.
Voor de theologie betekent dit echter ook dat waarheid in de gemeente niet in een monologische vorm moet plaatsvinden. De Christelijke theologie bevat niet alleen een politieke theologie, maar dat is zij ook wezenlijk zelf. Theologie is een dialoog, waarin de nagestreefde waarheid alleen door de contradicties en tegenspraken heen zichtbaar wordt. In de marge kan dan ook gesteld worden, dat monologische theologische systemen, ook waar deze, zoals de charismatische beweging, zich juist op het werk van de Heilige Geest beroepen, de waarheid van de Geest fundamenteel miskennen.