Ik heb laatst in een antwoord op een vraag misschien per ongeluk precies gezegd wat ik zou willen zeggen. De vraag was waarom ik een afkeer zou hebben van het Christendom. Maar dat heb ik helemaal niet! Ik heb alleen afstand genomen en afstand gedaan van een bepaalde vorm van Christendom. Hoor maar:
“Ik wil graag het Christendom zuiveren – in ieder geval “mijn” Christelijke overtuiging – van al het Griekse en mythische dat er in de loop van de tijd is binnengeslopen, en dat nu wordt uitgegeven als deel van het normatieve Christendom. Precies die punten waar de evangelische beweging zo op hamert: de godheid van Jezus, de kerk in de plaats van Israel, de hemelse roeping van Christus-gelovigen, het plaatsvervangend lijden en het zondoffer van Jezus, de triniteitsleer, de leer van de verzoening door het sterven van Jezus, de opstanding als een historische gebeurtenis, al die zaken die niet tot het geloof van Jezus hebben behoord, maar deel zijn gaan uitmaken van het geloof dat Jezus als onderwerp kreeg, het geloof over en in Jezus.
“Ik denk dat ik een soort Nicodemus ben gebleven, en een Arimatheeër ben geworden. (Zie mijn blog over de Arimatheeër elders op deze site.) Grote bewondering voor Jezus, maar niet volgens het heidense model dat de kerk vanaf de 2e eeuw is gaan domineren. Jezus als uiterst belangrijke leraar – zoals Nicodemus wist: “U bent een leraar van God gekomen!” Maar niet meer dan dat – is het ook niet genoeg in een heel realistische zin? Het Christendom had een Joodse sekte moeten blijven…”
Kijk, als je de relatie tussen Jodendom en Christendom bekijkt, zie je dat in het evangelie veel Joodse denkpatronen naar voren komen. Dat is onmiskenbaar als je het vergelijkt met andere godsdiensten. Het Christendom kan gezien worden als een variant op het Jodendom. Het idee van de messias, het koninkrijk der hemelen, monotheïsme en waarden zoals naastenliefde komen uit de Torah. Maar in het Nieuwe Testament worden die oude Joodse denkpatronen vermengd met Hellenistische ideeën. Deze ideeën zijn afkomstig uit de Griekse cultuur, zoals in Egypte, Griekenland en het huidige Turkije, en zijn ook in de Romeinse tradities beland.
Het Hellenisme was een belangrijke traditie geworden, denk aan Plato en Aristoteles. Je ziet dat het vroege Christendom die Hellenistische invloeden accepteerde. Dit zorgde voor een verschil: het Jodendom keerde zich naar binnen en probeerde vreemde invloeden af te weren. Dat lukte niet helemaal, want er zijn leenwoorden uit het Grieks en ideeën die ook aan het Grieks ontleend zijn. In het Jodendom is er bij voorbeeld ook in de 2e en 3e eeuw een uitgebreide gedachtengang over tussenwezens tussen God en de mensheid, wat leidde tot de Merkava mystiek.
Het Christendom verspreidde zich juist makkelijk omdat het Hellenistische ideeën accepteerde en deze ‘doopte’ of ‘kerstende’. Een interessante vraag is of zowel Jodendom als Christendom geroepen zijn om iets te doen voor de hele mensheid, zoals Abraham geroepen werd, vader van Israël en geestelijk vader van het Christendom. Abraham werd geroepen om een zegen te zijn voor alle volkeren (Genesis 12:3). Het Jodendom en het Christendom hebben op hun eigen manier geprobeerd die goddelijke opdracht uit te voeren.
Het Jodendom kun je zien als een volk van getuigen, mensen die door hun levenswijze en door de studie van de Tora getuigen van God. Het Christendom is in zijn beste vorm een zendingsvolk. We weten echter dat dit soms problematisch was. Augustinus zei al: dwing ze binnen te gaan. Het Christendom werd in de vierde eeuw de nationale religie van het keizerrijk. Een zuiver Christendom zou vragen hoe het volk van getuigen zich verhoudt tot het zendingsvolk. Beide gedragspatronen horen bij het grote project van wereldverlossing volgens Abraham.
De wereld moet verlost worden en zegen ontvangen op Abrahams manier. Kan het Jodendom iets doen voor het Christendom? Het Jodendom wacht op de Messias en getuigt dat de wereld nog verlossing nodig heeft. Kan het Jodendom het Christendom beschermen tegen de illusie dat de wereld al verlost is? Het Christendom heeft aspecten van Joods denken nodig, vooral dat verlossing er nog niet is.
Zou Jodendom het Christendom nodig hebben? Ik denk van niet. Israël moet getuige zijn om bij te dragen aan Tikun Olam, de verlossing van de wereld. Dit getuigenis is hard nodig naast het zendingsgerichte Christendom. Joden moeten de wereld onderwijzen in universele moraliteit, zoals de Noachidische geboden.
Sommige Joodse groepen zijn naar binnen gekeerd, maar anderen zoals Chabad onderwijzen nadrukkelijk de niet-Joodse wereld in Tora waar relevant. Israël is betrokken bij de wereldverlossing door gerechtigheid te verkondigen en te laten zien wat een aan God gewijd leven betekent.
Joodse denkpatronen in het evangelie zijn verbonden geraakt met Hellenistische ideeën. (De verlosser die uit de hemel komt bij voorbeeld.) Ik denk dat het Jodendom ons helpt om van die Hellenistische invloeden af te komen. Het Christendom moet die vreemde ideeën ongedaan maken. Deze zitten zelfs nog in het protestantisme: rechtvaardiging door geloof alleen, de Godheid van Christus, de Triniteitsleer, verzoening door het plaatsvervangend lijden van Christus. Deze symbolen kunnen zinvol zijn in andere benaderingen maar moeten als theologische dogma’s worden afgewezen omdat ze Grieks en niet Hebreeuws zijn.
Hebben we elkaar nodig om te worden wat we zijn? Nee, ik denk dat het Christendom het Jodendom nodig heeft. Het Jodendom hoeft alleen maar toegankelijk te blijven zodat christenen kunnen leren van Joodse wijsheid om zich te bevrijden van Grieks denken en samen te werken aan de wereldverlossing op grond van Abraham’s opdracht.
De boodschap van Jezus, zoals hij deze in zijn tijd predikte en leefde, was een doeltreffend middel ter oplossing van ’s mensen geestelijke moeilijkheden ten tijde dat hij deze tot uitdrukking bracht. En nu hij de wereld persoonlijk heeft verlaten, zendt hij in zijn plaats zijn Geest van Waarheid die bedoeld is om in de mens te wonen en, voor iedere nieuwe generatie, deze boodschap van Jezus opnieuw over te brengen, zodat iedere nieuwe groep stervelingen die op aarde verschijnt een nieuwe, eigentijdse versie van het evangelie zal hebben, precies zulke persoonlijke verlichting en groepsleiding, die zal blijken de steeds nieuwe, en gevarieerde geestelijke moeilijkheden van de mens doeltreffend te kunnen oplossen (Bron: Urantia-boek, verh. 194)