Bij het lezen van de teksten uit de Rabbijnse traditie, is het vaak van belang om door de ruwe oppervlakte heen te werken en de vraag te stellen welke gedachtengang er eigenlijk gevolgd is. Er zijn uitspraken die hun betekenis onmiddellijk prijsgeven, maar in vele gevallen kan de verpakking er heel triviaal of kinderlijk uitzien. Bij nadere beschouwing blijkt er dan toch een belangrijk idee te worden uitgedrukt.
Ik wilde daar een voorbeeld van geven en stuitte op een uitleg van Genesis 3:16 , “En toen de vrouw zag dat de boom goed was om van te eten, en dat het een lust was voor de ogen etc.” Na het eten van de vrucht van de boom, ontdekken Adam en Isja (want zij heet pas later Eva) dat zij naakt waren. Zij nemen dan bladeren van de vijgeboom en maken voor zichzelf schorten etc.
Zou het kunnen zijn dat deze bladeren van dezelfde boom afkomstig zijn als de verboden vrucht? En dat deze vrucht dus een vijg is? Dat zou een interessant verband opleveren met de vijgeboom die door de Heer Jezus vervloekt werd omdat deze geen vruchten gaf bij Zijn nadering van Jeruzalem. (Markus 11;13, 14)
Sanhedrin 70b bewaart een opinie van een van de wijzen dat het inderdaad dezelfde boom was. Waarom? Omdat de andere bomen “weigerden” om aan de man en zijn vrouw bladeren af te staan! Alleen de boom die de oorzaak van hun verbanning en oordeel was, kon nu enige bescherming bieden voor hun schuldgevoel. Is dit een sprookje?
Overweeg dit eens. De creatieve uitleg van de Rabbijnen leidt tot deze gedachte: de mens probeert zijn zonde op een eigen manier te verhullen met vijgebladeren (tot zover de algemene uitleg), maar moet daarvoor gebruik maken van de bladeren van de boom van de kennis van goed en kwaad. (Dat werkt bovendien niet, zodat de Heere Zelf een offer moet brengen en dierenvellen als kleding aanreikt.) De vijg en de boom van de kennis worden dus geïdentificeerd.
Zou je dat zó mogen uitleggen: de mens van nature zal de neiging hebben om zonde met zonde te verhullen?! kijk eens naar de uitvoerige uitleg van de zondeval van David in de Schrift: David overtreedt een gebod wanneer hij naar de naakte Bathseba loert. De poging er een relatie van te maken, verhult deze overtreding. De moord op Uria verhult de relatie, het huwelijk met Bathseba verhult de moord op Uria etc. Zijn dat niet allemaal vijgebladeren?
En overweeg dit eens: wat doen we in de samenleving? We stellen geboden op, die we beschermen met strafmaatregelen, die op zichzelf allemaal overtredingen van geboden zijn. Gevangenschap, executies, opleggen van boetes, het is in zich allemaal kwaad dat we anderen aandoen. De rechtvaardiging ligt in de zonde die, eenmaal uitgevoerd, niet wordt uitgewist maar alleen “bedekt”- of gevrijwaard van ongecontrolleerde wraak.
Een discussie over de vraag welke boom bedoeld is, een sprookjesachtige opmerking over bomen die hun bladeren weigeren, en over een vijgeboom die dienst doet als leverancier van bedekkingen van de schaamte, dat alles wordt door deze verrassende fantasie – want de tekst zegt ons niet welke boom de boom van de kennis van goed en kwaad is – een theologische uitspraak in de vorm van een creatieve exegese.
Is dat briljant of niet?