Jesjoea of Jezus? (En waarom niet Yeshua)

Waarom zeggen sommige mensen, met name Messiaanse Joden, “Jesjoea”, en niet “Jezus”?

Veel mensen denken dat dat maar een soort aanstellerij is. Wie opgegroeid is met de naam Jezus ervaart toch een zekere ergernis, als plotseling een Hebreeuwse naam als vervanger gaat optreden. Natuurlijk weten we wel dat “Jezus” uiteindelijk teruggaat op een Hebreeuwse naam, die via het Latijn bij ons is gekomen. Maar er is niks mis met vertalen, zolang we maar weten over wie we het hebben. Uiteindelijk is de Griekse term IHSOUS – uitgesproken als ISOE – ook een vertaling van het Hebreeuwse JeSJoeA.

Wat kan dan de reden zijn om weer terug te gaan naar het Hebreeuwse origineel?
Ik denk dat in de eerste plaats het misbruik van de naam Jezus een grote rol heeft gespeeld. Het is een naam die makkelijk in de mond wordt genomen, zelfs in de vorm van een vloek. (Ik zou dat dan spellen als: “jeeses”, want met een naam heeft het helemaal niks meer te maken. Het is een krachtterm geworden.) Ook het feit dat in de grote gevestigde kerken en in de doorsnee theologie van Europa over Jezus werd en wordt gesproken alsof het over een Griekse godheid gaan, speelt hier een rol. Er zijn theologische redenen om ook in het spraakgebruik te willen aangeven dat de hoofdlijn van het christendom niet gevolgd wordt. Ondanks het feit dat men ook wel weet dat de naam van de Messias, net als in titel, voor de wereld toegankelijk werd gemaakt in haar Griekse vorm: Jezus Christus.

Een tweede, en nog wel belangrijker reden, ligt in het feit dat het heidense christendom – in de ogen van veel Messiaanse Joden – de mens Jezus heeft vergoddelijkt. “Jezus” is de naam van een godheid die door een onzorgvuldig trinitarisch denken te veel is losgemaakt van zijn menselijkheid. Dat wil niet zeggen dat het Messiaanse Jodendom de triniteit verwerpt, maar wel een grotere voorzichtigheid en nauwkeurigheid wil betrachten in de dogmatische uitspraken over de godheid van Jezus. De anglicaanse priester die jaren geleden op de televisie zei: “de naam van mijn God is Jezus”, mag hier als voorbeeld dienen van de onzorgvuldigheid die men vermijden wil.

Wanneer feitelijk, hoewel tegen de intentie van christenen in, de naam Jezus gaat functioneren als de naam voor een godheid, dan wil dat zeggen dat er verwarring kan ontstaan. Het is immers niet meteen duidelijk of men met de naam Jezus een aparte godheid bedoelt, of uitsluitend over een mens spreekt zoals in de vrijzinnigheid, of dat daarmee het ambt en de identiteit van de Messias nauwkeurig wordt aangeduid. Dat heeft uiteindelijk zijn wortels in de thora: “bij alles wat Ik tegen u gezegd heb, moet u op uw hoede zijn. U mag niet aan de naam van andere goden denken, die mag niet uit uw mond gehoord worden!” Dit verbod uit Exodus 23:13 kan dan worden geïnterpreteerd als een verbod om de naam Jezus te gebruiken vanwege de mogelijke verwarring die dat in onze tijd zou geven; in het ergste geval een bevestiging van afgoderij.

Het effect van het gebruik van de naam Jesjoea ligt toch vooral bij het aannemen van een bepaalde identiteit. Laten merken dat je afstand neemt van het doorsnee christendom. Laten merken dat je de Messias Jezus in het kader van de taal en de cultuur van Zijn eigen volk wil beleven. Dat kan echter het misverstand oproepen bij “normale” christenen, dat ze hier te maken hebben met een sektarische theologie, die bijvoorbeeld de door het Nieuwe Testament geleerde identiteit (beter: eenheid) van Jezus met God verloochent of in ieder geval wil marginaliseren.

In deze discussie neem ik een praktische positie in. Wie “Jesjoea” (en niet het engelse Yeshua!) gebruikt in een conversatie met mij, die zal ik zo veel mogelijk antwoorden met dezelfde naam. Een kwestie van duidelijkheid. Maar als de schrijvers van het Nieuwe Testament het geen probleem vonden om de naam van Jesjoea te ver-Grieksen tot ISOE, denk ik dat er geen argument is tegen het gebruik van die naam.
Ik weet niet meer waar het staat, maar ergens in de middeleeuwse joodse literatuur zeggen de rabbijnen, dat als christenen Jezus zeggen maar aan God denken, er toch geen sprake is van afgoderij. Terwijl die afgoderij nu juist wel aanwezig is bij wie God zegt en dan aan Jezus denkt.
Stof tot nadenken!

En waarom niet Yeshua? Omdat we dan ook nog eens een Engelse versie gaan gebruiken. Gewoon Nederlands is Jesjoea.