“De reden van het bestaan, meditatie over Prediker”
Jacques Ellul, De reden van het zijn, Meditatie over Prediker[1]
Samenvatting
Deel 4
De macht
(…) zij [de macht] wordt altijd herboren in de vorm van absolute macht. Kan macht echter niet ook veranderen naar gelang van de persoon die haar uitoefent? Tweemaal schijnt Qohelet ons te zeggen: het is nog beter een ervaren koning te hebben, die wijs geworden is, omringd door deugdzame vorsten, die geen orgieën houden, die hun tijd niet in banketten doorbrengen, en die werken [22].
VII, 1: “Een goede reputatie is beter dan goed reukwerk, en de dag des doods dan de dag der geboorte.”
Ik denk dat hier een verschrikkelijke ironie in het spel is, die door andere teksten bevestigd wordt. Het ruikt lekker, het voelt goed, maar… het verdampt snel! En als u de fles open laat staan, is er al gauw niets meer over! Nu, hier is de vergelijking met roem! [Ook dat verdampt snel, het vervliegt[23].
Een goede oefening, in de lijn van Qohelet: ik raad iedereen die gelooft in de glorie van de mediasters ten zeerste aan om de Grand Larousse van de 19e eeuw te lezen. Zij zullen daar honderden namen zien van eminente mannen, die in 1890 een aanzienlijke reputatie genoten en nog geen eeuw later totaal onbekend waren. [24]
V, 7: “Indien gij in een provincie de armen onderdrukt ziet worden en de wet en het recht geschonden, weest dan niet verbaasd; want de ene hoge man staat onder toezicht van een andere hogere, en boven hen zijn er nog hogere.”
Met andere woorden, een van de factoren van onderdrukking is het feit dat “de politieke en administratieve klasse” verenigd is, en dat een onrechtvaardige bestuurder altijd een meerdere vindt om hem te “dekken”!
Dit is de ervaring van macht voor Qohelet, dit is zijn strengheid in het aan de kaak stellen van het feit dat als er kwaad in de macht is, dit niet te wijten is aan een slechte organisatie of slechte mensen: “Hoe hoger het is, hoe erger het is.”[25]
Vele andere teksten bevestigen dit: alle macht van de mens over de mens leidt tot het doen van kwaad. Uiteindelijk zijn er maar twee categorieën mannen – onderdrukkers en onderdrukten – geen neutralen! En de onderdrukking is van dien aard, dat zij niet alleen gekenmerkt wordt door de tranen der armen en door ellende, maar zelfs meer: “Onderdrukking maakt een wijs man krankzinnig” (VII, 7). Hier zijn we op de bodem: Wijsheid verzet zich niet tegen verdrukking.
De drie kaarten worden gespeeld: ijdelheid, verdrukking, dwaasheid. Dit is wat alle menselijke macht kwalificeert.[27]
Jacques Ellul, La raison d’être, Méditation sur l’Ecclésiaste, Editons du Seuil, Paris, 1987
[1] Vertaald uit het Frans. Hier is het origineel: la-raison-detre-meditation-sur-lecclesiaste-par-jacques-ellul/
[22] Idem, p. 76
[23] Idem, p. 78
[24] Idem, p. 79
[25] Idem, p. 81
[26] Idem, p. 82
[27] Idem, p. 84