Sommigen hopen een gemeenschappelijke overtuiging te vinden, gedeeld door sommige joodse en christelijke denkers, dat er een “Messias de zoon van Jozef” door het Jodendom zou aanvaard zijn als een voorloper van de “Messias de Zoon van David.” Die “zoon van Jozef” kan door Christenen dan makkelijk worden geidentificeerd met Jezus van Nazareth. Waarom dat toch geen zinvolle benadering is, blijkt uit het onderstaande.
Het concept van de Messias zoon van Jozef, of Masjiach ben Yosef, is een fascinerend en enigszins minder bekend aspect van de Joodse eschatologie. Deze figuur wordt verondersteld een afstammeling van Jozef te zijn, specifiek van de stam Efraïm, en wordt soms aangeduid als Masjiach ben Efraïm. Zijn voornaamste rol is om de weg voor te bereiden voor de komst van de Messias zoon van David, bekend als Masjiach ben David. Deze voorbereiding omvat het leiden van het Joodse volk in gevechten tegen hun vijanden en het helpen bij de herbouw van de Tempel in Jeruzalem.
Volgens de traditie zal Messias ben Jozef sterven in de strijd tegen de krachten van het kwaad. Zijn dood wordt gezien als een noodzakelijke stap in het verlossingsproces – maar dat is een concrete verlossing die een overwinning op de vijanden van Israel met zich meebrengt – en sommige bronnen suggereren dat hij zal herrijzen en naast Messias ben David zal regeren tijdens het Messiaanse tijdperk. De figuur van Messias ben Jozef symboliseert lijden en opoffering, waarbij men gelooft dat zijn dood de zonden van Israël verzoent en de weg vrijmaakt voor de uiteindelijke verlossing. Deze “verzoening” is natuurlijk het punt, waar Christelijke denkers de verbinding willen zien.
Het concept van de Messias ben Jozef verschijnt in verschillende rabbijnse teksten, waaronder de Talmoed, Midrasj en latere Joodse mystieke geschriften, die verschillende details en interpretaties geven van zijn rol en betekenis. Dit idee benadrukt de veelzijdige aard van de Joodse messiaanse verwachtingen en het geloof in een complex proces dat leidt tot de uiteindelijke verlossing en de vestiging van Gods koninkrijk op aarde. Maar het is op geen enkele manier te zien als een soort verborgen erkenning in het Jodendom van de mogelijkheid dat de Jezus van de evangeliën deze “Masjiach ben Joseph” zou zijn. Jezus is de (joodse) Messias niet omdat hij geen bijdrage heeft geleverd aan de bevrijding van Israël.
Messias, de zoon van Jozef
Uit het boek ‘De Christus-verwachting in het Oude Testamemt’ van Dr. A.H. Edelkoort (1890-1956) begrijp ik dat er meer uitleggingen van messiasverwachtingen bij de Joden zijn dan bij de Christenen. Dat zal met de wijze van bijbeluitleg te maken hebben en met het christelijke vooroordeel dat Jezus van Nazareth de messias is.
Het lijkt me dat het uitgangspunt voor alle messiasverwachtingen toch de Tenach moet zijn. Edelkoort behandelt in zijn boek niet Zacharia 2:1-4 (1:18-21, afhankelijk van welke bijbelvertaling) betreffende de vier ‘smeden’. Maar als je die messiasverwachting heel breed neemt, is er misschien wat te zeggen voor de vier messiasfiguren waarover op basis van deze profetie van Zacharia in de Joodse literatuur gesproken wordt. Het lijk me daarbij wel dat je ook ten aanzien van de messiasverwachtingen schrift met schrift moet vergelijken. Die vier messiasfiguren kunnen verder bijvoorbeeld net zo goed heidense leiders zijn die een (door God verborgen geleid) gericht uitvoeren.
Niettemin, uit het Nieuwe Testament blijkt overduidelijk dat de Joden een messiasverwachting hadden. Het is dus heel nuttig om te bestuderen wat die verwachtingen inhouden. En de verschijning van Jezus mag en moet toch zeker hier langs gelegd worden.