Daarom zult u de Heer uw God liefhebben met heel uw hart, met heel uw ziel en met heel uw kracht. Deze woorden die ik u heden gebied, moeten in uw hart zijn. (Dt. 6:5, 6)
Die uitspraak, God liefhebben met heel uw hart, is in ieder geval een christelijke verleiding.
Als het hart wordt opgevat zoals dat in de moderne westerse cultuur gebruikelijk is, dan zou de gehoorzaamheid afhangen van een spontane liefde of dankbaarheid. Of het zou afhangen van het werk van de Heilige Geest. De Heilige Geest die eigenlijk in de christelijke theologie de externe vorm is van het innerlijk leven. Dan zou de gehoorzaamheid afhangen van opwellingen en gevoelens. Maar dat is in het geheel niet de betekenis van deze tekst uit het boek Deuteronomium.
God liefhebben met het hart is een inspanning van de wil. Immers in het hart is de wil, het wilsvermogen geconcentreerd. God liefhebben met heel uw hart en de woorden die God gebied in ons hart opnemen, is dus een kwestie van een houding, een positie innemen. Het is geen afwachten of het gevoel reageert op de aanwezigheid of de gedachte aan God, maar het is de inzet en ook de inspanning van het wilsvermogen. Gehoorzamen aan God moet je willen.
En deze gehoorzaamheid wordt concreet omdat het deze woorden zijn die gewild moeten worden. Het maakt weinig uit dat daarna nog staat met heel uw ziel en met heel uw kracht. In zekere zin is dat de nadere uitleg van het woord hart. Met heel uw ziel, dat wil zeggen met heel uw persoonlijkheid. Wat overigens dan ook betekent inclusief uw gevoelens. Die moeten ondergeschikt zijn aan het hart, aan de wil.
En dan ook met heel uw vermogen of met heel uw kracht. De inspanning om God te gehoorzamen moet het aandurven tot het uiterste te gaan. Het wilsvermogen is dus het belangrijkste. Dat wordt aangesproken door de woorden die God op ons hart oplegt. Het hart krijgt een bestemming, een concrete inhoud. Iets om naar te streven en op te letten.
Gevoel kun je nu eenmaal niet gebieden. De opdracht om God lief te hebben kan nu juist niet door de spontaniteit van het gevoel worden gehoorzaamd. Je kunt liefde als gevoel niet gebieden. Maar je kunt wel gehoorzaamheid gebieden die er dan toe leidt dat we deze God ook met ons gevoel kunnen dienen en dat we zijn aanwezigheid kunnen ervaren.
Russische versie:
Поэтому вы будете любить Господа, Бога вашего, всем сердцем вашим, всей душой вашей и всеми силами вашими. Эти слова, которые я сегодня заповедую вам, должны быть в сердце вашем. Это утверждение, любить Бога всем сердцем, в любом случае является христианским искушением.
Если понимать сердце так, как это принято в современной западной культуре, то послушание будет зависеть от спонтанной любви или благодарности. Или же оно будет зависеть от действия Святого Духа. Святой Дух, который в христианском богословии является внешней формой внутренней жизни. Тогда послушание зависело бы от порывов и чувств. Но это совершенно не соответствует смыслу этого текста из книги Второзаконие.
Любить Бога всем сердцем – это усилие воли. Ведь в сердце сосредоточена воля, способность воли. Любить Бога всем сердцем и принимать в сердце слова, которые Бог заповедует нам, – это вопрос отношения, позиции. Это не ожидание, пока чувства отреагируют на присутствие или мысль о Боге, а усилие и напряжение воли. Послушаться Бога нужно хотеть.
И это послушание становится конкретным, потому что именно эти слова должны быть желаемыми. Не имеет значения, что после этого стоит «всей душой» и «всем своим сердцем». В некотором смысле это более подробное объяснение слова «сердце». Всей душой, то есть всей своей личностью. Что, кстати, означает также и ваши чувства. Они должны быть подчинены сердцу, воле.
И затем «всем своим разумением» или «всем своим разумением». Усилие, необходимое для послушания Богу, должно быть доведено до предела. Таким образом, самое главное – это сила воли. Она пробуждается словами, которые Бог вкладывает в наши сердца. Сердце получает предназначение, конкретное содержание. Что-то, к чему нужно стремиться и на что нужно обращать внимание.
Ведь чувствами нельзя управлять. Задача любить Бога не может быть выполнена благодаря спонтанности чувств. Любовь как чувство нельзя управлять. Но можно управлять послушанием, которое приводит к тому, что мы можем служить этому Богу и чувствовать Его присутствие.